5533
MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK VE USUL HUKUKU
HAKKINDA KANUN
Kanun Numurası :2675
Kabul Tarihi :20/5/1982
Yayımlandığı R.Gazete:Tarih :22/5/1982 Sayı : 17701
Yayımlandığı Düstur : Tertip: 5 Cilt: 21 Sayfa: 339
I. KISIM
Milletlerarası Özel Hukuk
I. BÖLÜM
Genel Hükümler
Kapsam
Madde 1 - Yabancılık unsuru taşıyan özel hukuka ilişkin işlem ve ilişkilerde
uygulanacak hukuk, Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi, yabancı kararla-
rın tanınması ve tenfizi bu Kanunla düzenlenmiştir.
Türkiye Cumhuriyetinin taraf olduğu milletlerarası sözleşme hükümleri saklı-
dır.
Yabancı hukukun uygulanması
Madde 2 - Hakim, Türk Kanunlar ihtilafı kurallarını ve bu kurallara göre
yetkili olan yabancı hukuku resen uygulanır. Hakim yetkili yabancı hukukun muh-
tevasının tespitinde tarafların yardımını isteyebilir.
Yabancı hukukun olaya ilişkin hükümlerinin tüm araştırmalara rağmen tespit
edilmemesi halinde, Türk hukuku uygulanır.
Uygulanacak yabancı hukukun kanunlar ihtilafı kurallarının bir başka hukuku
yetkili kılması halinde bu hukukun maddi hükümleri uygulanır.
Değişken ihtilaflar
Madde 3 - Yetkili hukukun vatandaşlık, ikametgah veya mutad mesken esasları-
na göre tayin edildiği hallerde, aksine hüküm olmadıkça, dava tarihindeki vatan-
daşlık, ikametgah veya mutad mesken esas alınır.
Vatandaşlık esasına göre yetkili hukuk
Madde 4 - Bu Kanun hükümleri uyarınca yetkili olan hukukun vatandaşlık esa-
sına göre tayin edildiği hallerde, bu Kanunda aksi öngörülmedikçe:
a) Vatansızlar hakkında ikametgah, bulunmadığı hallerde mutad mesken, o da
yoksa dava tarihinde bulunduğu devlet hukuku,
b) Birden fazla devlet vatandaşlığına sahip olanlar hakkında, bunların aynı
zamanda Türk Vatandaşı olmaları halinde Türk hukuku,
c) Birden fazla devlet vatandaşlığına sahip olup, aynı zamanda Türk Vatanda-
şı olmayanlar hakkında, daha sıkı ilişki halinde bulundukları devlet hukuku,
Uygulanır.
5534
Kamu düzenine aykırılık
Madde 5 - Yetkili yabancı hukukun belirli bir olaya uygulanan hükmünün Türk
kamu düzenine açıkça aykırı olması halinde, bu hüküm uygulanmaz; gerekli görülen
hallerde, Türk hukuku uygulanır.
Hukuki işlemlerde şekil
Madde 6 - Hukuki işlemler, yapıldıkları yer hukukunun veya o hukuki işlemin
esası hakkında yetkili olan hukukun öngördüğü şekle uygun olarak yapılabilir.
Zamanaşımı
Madde 7 - zamanaşımı, hukuki işlem ve ilişkinin esasına uygulanan hukuka
tabidir.
II. BÖLÜM
Kanunlar İhtilafı Kuralları
Ehliyet
Madde 8 - Hak ve fiil ehliyeti ilgilinin milli hukukuna tabidir.
Milli hukukuna göre ehliyetsiz olan bir yabancı Türk hukukuna göre ehil ise,
Türkiye'de yaptığı hukuki işlemle bağlıdır. Aile ve miras hukuku ile yabancı ül-
kedeki taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklara ilişkin işlemler bu hükmün dışın-
dadır.
Kişinin milli kanunu ile kazandığı rüşt hali vatandaşlığının değişmesi ile
sona ermez.
Tüzelkişilerin veya kişi veya mal topluluklarının hak ve fiil ehliyetleri,
statülerindeki idare merkezi hukukuna tabidir. Ancak fiili idare merkezinin
Türkiye'de olması halinde Türk hukuku uygulanabilir.
Vesayet, hacir ve kayyımlık
Madde 9 - Vesayet veya hacir kararı verilmesi veya sona erdirilmesi sebeple-
ri, hakkında vesayet veya hacir kararının verilmesi veya sona erdirilmesi iste-
nen kişinin milli hukukuna tabidir.
Yabancının milli hukukuna göre vesayet veya hacir kararı alınması mümkün ol-
mayan hallerde bu kişinin mutad meskeni Türkiye'de ise Türk hukukuna göre vesa-
yet veya hacir kararı verilebilir veya kaldırılabilir.
Vesayet veya hacir kararı verilmesi veya sona erdirilmesi sebepleri dışında
kalan bütün hacir veya vesayete ilişkin hususlar ve kayyımlık Türk hukukuna
tabidir.
Gaiplik veya ölmüş sayılma
Madde 10 - Gaiplik veya ölmüş sayılma kararı, hakkında karar verilecek kişi-
nin milli hukukuna tabidir. Milli hukukuna göre hakkında gaiplik veya ölmüş sa-
yılma kararı verilemeyen kişinin mallarının Türkiye'de bulunması veya eşinin
veya mirasçılardan birinin Türk vatandaşı olması halinde Türk hukukuna göre
gaiplik veya ölmüş sayılma kararı verilir.
Nişanlanma
Madde 11 - Nişanlanma ehliyeti ve şartları taraflardan herbirinin kendi
milli hukukuna tabidir.
Nişanlanmanın hükümlerine ve sonuçlarına müşterek milli hukuk, taraflar
ayrı vatandaşlıkta iseler Türk hukuku uygulanır.
5535
Evlenme
Madde 12 - Evlenme ehliyetine ve şartlarına taraflardan her birinin evlenme
anındaki Milli hukuku uygulanır. Evlenmenin şekli yapıldığı yer hukukuna tabi-
dir. Milletlerarası sözleşmeler hükümlerine göre konsolosluklarda yapılan evlen-
meler geçerlidir.
Evlenmenin genel hükümleri, eşlerin müşterek milli hukukuna tabidir. Taraf-
ların ayrı vatandaşlıkta olmaları halinde müşterek ikametgah hukuku, bulunmadığı
takdirde müşterek mutad meskenleri hukuku, bunun da bulunmaması halinde Türk Hu-
kuku uygulanır.
Boşanma ve ayrılık
Madde 13 - Boşanma ve ayrılık sebepleri ve hükümleri eşlerin müşterek milli
hukukuna tabidir.
Eşler ayrı vatandaşlıkta iseler müşterek ikametgah hukuku, bulunmadığı tak-
dirde müşterek mutad meskenleri hukuku, bunun da bulunmaması halinde Türk hukuku
uygulanır.
Geçici tedbir niteliğinde olmayan boşanma ve ayrılıkla ilgili nafaka talep-
leri boşanma ve ayrılık hakkında yetkili olan hukuka tabidir.
Evlilik malları
Madde 14 - Evlilik malları hakkında eşler ikametgah veya evlenme anındaki
milli hukuklarından birini seçebilirler; böyle bir seçim yapılmamış olan hal-
lerde evlilik malları hakkında evlenme anındaki müşterek milli hukuk, müşterek
bir milli hukukun bulunmadığı hallerde, evlenme anındaki müşterek ikametgah hu-
kuku, bu da bulunmadığı takdirde, malların bulunduğu yer hukuku uygulanır.
Evlenmeden sonra yeni bir müşterek hukuka sahip olan eşler, üçüncü kişilerin
hakları saklı kalmak üzere, bu yeni hukuka tabi olabilirler.
Evlilik içi nesep
Madde 15 - Evlilik içi nesep ilişkileri, doğum anındaki evlenmenin genel
hükümlerini düzenleyen hukuka tabidir.
Nesebin düzeltilmesi
Madde 16 - Nesebin düzeltilmesi, babanın düzeltme anındaki milli hukukuna,
nesebin bu hukuka göre düzeltilememesi halinde ananın milli hukukuna, buna göre
dahi düzeltmenin mümkün olmaması halinde, çocuğun milli hukukuna tabidir.
Evlilik dışı nesep
Madde 17 - Evlilik dışı çocuk ile ana arasındaki kişisel ve mali ilişkilere
ananın milli hukuku, çocuk ile baba arasındaki kişisel ve mali ilişkilere ise
babanın milli hukuku uygulanır.
Evlat edinme
Madde 18 - Evlat edinme ehliyeti ve şartları hakkında, taraflardan her biri-
nin evlat edinme anındaki milli hukuku uygulanır.
Evlat edinmenin hükümleri evlat edinenin milli hukukuna, birlikte evlat
edinme halinde ise evlenmenin genel hükümlerini düzenleyen hukuka tabidir.
Evlat edinmeye diğer eşin rızası konusunda eşlerin milli hukukları birlik-
te uygulanır.
5536
Velayet
Madde 19 - Velayet, nesebi düzenleyen hukuka tabidir.
Boşanmada velayet
Madde 20 - Boşanmada velayet ve velayete ilişkin sorunlar hakkında boşanma-
nın tabi olduğu hukuk uygulanır.
Yardım nafakası
Madde 21 - Yardım nafakası borçlunun milli hukukuna tabidir.
Miras
Madde 22 - Miras ölenin milli hukukuna tabidir. Türkiye'de bulunan taşınmaz
mallar hakkında Türk hukuku uygulanır.
Mirasın açılmasına, iktisabına ve taksimine ilişkin hükümler terekenin bu-
lunduğu yer hukukuna tabidir.
Türkiye'de bulunan mirasçısız tereke Devlete kalır.
Ölüme bağlı tasarrufun şekli 6 ncı madde hükmüne bağlıdır. Ölenin milli
hukukuna uygun şekilde yapılan ölüme bağlı tasarruflar da geçerlidir.
Ölüme bağlı tasarruf ehliyeti, tasarrufta bulunanın, tasarrufun yapıldığı
andaki milli hukukuna tabidir.
Ayni haklar
Madde 23 - Taşınır ve taşınmaz mallar üzerindeki mülkiyet hakkı ve diğer
ayni haklar malların bulunduğu yer hukukuna tabidir.
Taşınmakta olan mallar üzerindeki ayni haklara varma yeri hukuku uygulanır.
Yer değişikliği halinde henüz kazanılmamış ayni haklar malın son bulunduğu
yer hukukuna tabidir.
Taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklara ilişkin hukuki işlemler şekil yönün-
den bu malların bulundukları yer hukukuna tabidir.
Sözleşmeden doğan borç ilişkileri
Madde 24 - Sözleşmeden doğan borç ilişkileri tarafların açık olarak seçtik-
leri kanuna tabidir.
Tarafların açık olarak bir kanun seçmemiş olmaları halinde borcun ifa yeri
hukuku, borcun ifa yerinin birden fazla olması halinde borç ilişkisinin ağırlı-
ğını teşkil eden edimin ifa yeri hukuku, bu yerin de tespit edilemediği hallerde
ise, sözleşmenin en yakın irtibat halinde bulunduğu yer hukuku uygulanır.
Haksız fiiller
Madde 25 - Haksız fiilden doğan borçlar haksız fiilin işlendiği yer hukukuna
tabidir.
Haksız fiilin işlendiği yer ile zararın meydana geldiği yerin farklı ülke-
lerde olması halinde, zararın meydana geldiği yer hukuku uygulanır.
Haksız fiilden doğan borç ilişkisinin başka bir ülke ile daha yakın irtibat-
lı olması halinde bu ülke hukuku uygulanabilir.
Sebepsiz iktisap
Madde 26 - Sebepsiz iktisap hukuki bir ilişkiye dayanıyorsa bu ilişkinin
tabi olduğu hukuk, diğer hallerde sebepsiz iktisabın gerçekleştiği yer hukuku
uygulanır.
5537
II. KISIM
Milletlerarası Usul Hukuku
I. BÖLÜM
Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi
Milletlerarası yetki
Madde 27 - Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisini, iç hukukun yer iti-
bariyle yetki kuralları tayin eder.
Türklerin kişi hallerine ilişkin davalar
Madde 28 - Türkiye'de ikametgahı bulunmayan Türk vatandaşlarının, kişi hal-
lerine ilişkin davaları, ikamet ettikleri ülke mahkemesinde açılmadığı veya açı-
lamadığı takdirde Türkiye'de yer itibariyle yetkili mahkemede, bulunmaması ha-
linde ilgilinin sakin olduğu yer, Türkiye'de sakin değilse Türkiye'deki son ika-
metgahı mahkemesinde, o da bulunmadığı takdirde Ankara, İstanbul veya İzmir Mah-
kemelerinden birinde görülür.
Yabancıların kişi hallerine ilişkin bazı davalar
Madde 29 - Türkiye'de ikametgahı bulunmayan yabancı hakkında vesayet, kay-
yımlık, hacir, gaiplik ve ölmüş sayılma kararları ilgilinin Türkiye'de sakin ol-
duğu yer, sakin değilse mallarının bulunduğu yer mahkemesince verilir.
Miras davaları
Madde 30 - Mirasa ilişkin davalar ölenin Türkiye'deki son ikametgahı mahke-
mesinde, son ikametgahının Türkiye'de olmaması halinde terekeye dahil malların
bulunduğu yer mahkemesinde görülür.
Yetki anlaşması
Madde 31 - Yer itibariyle yetkinin kamu düzeni veya münhasır yetki esasına
göre tayin edilmediği hallerde, taraflar aralarındaki yabancılık unsuru taşıyan
ve borç ilişkilerinden doğan uyuşmazlığın yabancı bir devlet mahkemesinde görül-
mesi konusunda anlaşabilirler. Yabancı mahkemenin kendisini yetkisiz sayması ha-
linde dava yetkili Türk mahkemesinde görülür.
Teminat
Madde 32 - Türk mahkemesinde dava açan, davaya katılan veya icra takibinde
bulunan yabancı gerçek ve tüzelkişiler, yargılama ve takip giderleriyle karşı
tarafın zarar ve ziyanını karşılamak üzere mahkemenin belirleyeceği teminatı
göstermek zorundadırlar.
Mahkeme, dava veya takibin niteliğine ve duruma göre davacıyı, davaya katı-
lanı veya takip isteğinde bulunanı karşılıklılık esasına göre teminat göstermek-
ten muaf tutabilir.
Yabancı devletin yargı muafiyetinden yararlanamayacağı haller
Madde 33 - Yabancı devlete, özel hukuk ilişkilerinden doğan hukuki uyuşmaz-
lıklarda yargı muafiyeti tanınmaz.
Bu gibi uyuşmazlıklarda yabancı devletin diplomatik temsilcilerine tebligat
yapılabilir.
5538
II. BÖLÜM
Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Tenfizi ve Tanınması
Tenfiz kararı
Madde 34 - Yabancı mahkemelerden hukuk davalarına ilişkin olarak verilmiş
ve o devlet kanunlarına göre kesinleşmiş bulunan ilamların Türkiye'de icra olu-
nabilmesi yetkili Türk Mahkemesi tarafından tenfiz kararı verilmesine bağlıdır.
Yabancı mahkemelerin ceza ilamlarında yer alan kişisel haklarla ilgili hü-
kümler hakkında da tenfiz kararı istenebilir.
Görev ve yetki
Madde 35 -Tenfiz kararları hakkında görevli mahkeme asliye mahkemesidir.
Bu kararlar kendisine karşı tenfiz istenen kişinin Türkiye'deki ikametgahı
yoksa sakin olduğu yer mahkemesinden, Türkiye'de ikametgahı veya sakin olduğu
bir yer mevcut değilse, Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinden
istenebilir.
Tenfiz istemi
Madde 36 - Tenfiz istemi dilekçe ile olur. Dilekçeye karşı tarafın sayısı
kadar örnek eklenir. Dilekçede aşağıdaki hususlar yer alır.
a) Tenfiz isteyenle, karşı tarafın ve varsa kanuni temsilci ve vekillerinin
ad, soyad ve adresleri,
b) Tenfiz konusu hükmün hangi devlet mahkemesinden verilmiş olduğu ve mahke-
menin adı ile ilamın tarih ve numarası ve hükmün özeti,
c) Tenfiz, hükmün bir kısmı hakkında isteniyorsa bunun hangi kısım olduğu,
Dilekçeye eklenecek belgeler
Madde 37 - Tenfiz dilekçesine aşağıdaki belgeler eklenir:
a) Yabancı mahkeme ilamının o ülke makamlarınca usulen onanmış aslı ve onan-
mış tercümesi,
b) İlamın kesinleştiğini gösteren ve o ülke makamlarınca usulen onanmış yazı
veya belge ile onanmış tercümesi.
Tenfiz şartları
Madde 38 - Yetkili mahkeme tenfiz kararını aşağıdaki şartlar dahilinde ve-
rir.
a) Türkiye Cumhuriyeti ile ilamın verildiği Devlet arasında karşılıklılık
esasına dayanan anlaşma yahut o devlette Türk mahkemelerinden verilmiş ilamla-
rın tenfizini mümkün kılan bir kanun hükmünün veya fiili uygulamanın bulunması,
b) İlamın Türk Mahkemelerinin münhasır yetkisine girmeyen bir konuda veril-
miş olması,
c) Hükmün kamu düzenine açıkça aykırı bulunmaması,
d) O yer kanunları uyarınca, kendisine karşı tenfiz istenen kişinin hükmü
veren mahkemeye usulüne uygun bir şekilde çağrılmamış veya o mahkemede temsil
edilmemiş yahut bu kanunlara aykırı bir şekilde gıyapta hüküm verilmiş ve bu
kişinin yukarıdaki hususlardan birine dayanarak tenfiz istemine karşı Türk
Mahkemesine itiraz etmemiş olması,
e) Türklerin kişi hallerine ilişkin yabancı ilamda Türk kanunlar ihtilafı
kuralları gereğince yetkili kılınan hukukun uygulanmamış ve Türk vatandaşı olan
davalının tenfize bu yönden itiraz etmemiş olması.
5539
Tebliğ ve itiraz
Madde 39 - Tenfiz istemine ilişkin dilekçe, duruşma günü ile birlikte karşı
tarafa tebliğ edilir. İstem, basit yargılama usulü hükümlerine göre incelenerek
karara bağlanır.
Karşı taraf ancak bu bölüm hükümlerine göre tenfiz şartlarının, bulunmadığı-
nı veya yabancı mahkeme ilamının kısmen veya tamamen yerine getirilmiş yahut ye-
rine getirilmesine engel bir sebep ortaya çıkmış olduğunu öne sürerek itiraz
edebilir.
Karar
Madde 40 - Mahkemece ilamın kısmen veya tamamen tenfizine veya istemin red-
dine karar verilebilir. Bu karar yabancı mahkeme ilamının altına yazılır ve ha-
kim tarafından mühürlenip imzalanır.
Yerine getirme ve temyiz yolu
Madde 41 - Tenfizine karar verilen yabancı ilamlar Türk Mahkemelerinden ve-
rilmiş ilamlar gibi icra olunur.
Tenfiz isteminin kabul veya reddi hususunda verilen kararların temyizi ge-
nel hükümlere tabidir. Temyiz, yerine getirmeyi durdurur.
Tanıma
Madde 42 - Yabancı mahkeme ilamının kesin delil veya kesin hüküm olarak ka-
bul edilebilmesi yabancı ilamın tenfiz şartlarını taşıdığının mahkemece tespiti-
ne bağlıdır. Tanımada 38 nci maddenin (a) ve (d) bentleri uygulanmaz.
İhtilafsız kaza kararlarının tanınması da aynı hükme tabidir.
Yabancı mahkeme ilamına dayanılarak Türkiye'de idari bir işlemin yapılmasın-
da da aynı usul uygulanır.
Yabancı hakem kararlarının tenfizi
Madde 43 - Kesinleşmiş ve icra kabiliyeti kazanmış yabancı hakem kararları
tenfiz edilebilir.
Yabancı hakem kararlarının tenfizi, tarafların yazılı olarak kararlaştırdık-
ları yer asliye mahkemesinden dilekçeyle istenir. Taraflar arasında böyle bir
anlaşma olmadığı takdirde, aleyhine karar verilen tarafın Türkiye'deki ikametga-
hı, yoksa sakin olduğu, bu da yoksa icraya konu teşkil edebilecek malların bu-
lunduğu yer mahkemesi yetkili, sayılır.
Dilekçe ve inceleme usulü
Madde 44 - Yabancı bir hakem kararının tenfizini isteyen taraf, dilekçesine
aşağıda yazılı belgeleri karşı tarafın sayısı kadar örnekleriyle birlikte ekler.
a) Tahkim sözleşmesi veya şartının, aslı yahut usulüne göre onanmış örneği,
b) Hakem kararının usulen kesinleşmiş ve icra kabiliyeti kazanmış aslı ve
onanmış örneği,
c) (a) ve (b) bentlerinde sayılan belgelerin tercüme edilmiş ve usulen onan-
mış örnekleri,
Mahkemece hakem kararlarının tenfizinde 38/a, 39,40 ve 41 nci madde hükümle-
ri kıyas yoluyla uygulanır.
5540
Ret sebepleri
Madde 45 - Mahkeme:
a) Tahkim sözleşmesi yapılmamış veya esas sözleşmeye tahkim şartı konulmamış
ise,
b) Hakem kararı genel ahlaka veya kamu düzenine aykırı ise,
c) Hakem kararına konu olan uyuşmazlığın Türk kanunlarına göre tahkim yoluy-
la çözümü mümkün değilse,
d) Taraflardan biri hakemler önünde usulüne göre temsil edilmemiş ve yapılan
işlemleri sonradan açıkça kabul etmemiş ise,
e) Hakkında hakem kararının tenfizi istenen taraf hakem seçiminde usulen ha-
berdar edilmemiş yahut iddia ve savunma imkanından yoksun bırakılmış ise,
f) Tahkim sözleşmesi veya şartı taraflarca tabi kılındığı kanuna, bu konuda
bir anlaşma yoksa hakem hükmünün verildiği yer hukukuna göre hükümsüz ise,
g) Hakemlerin seçimi veya hakemlerin uyguladıkları usul, tarafların anlaşma-
sına, böyle bir anlaşma yok ise hakem hükmünün verildiği yer hukukuna aykırı
ise,
h) Hakem kararı, hakem sözleşmesinde veya şartında yer almayan bir hususa
ilişkin ise veya sözleşme veya şartın sınırlarını aşıyor ise, (bu kısım hakkın-
da)
i) Hakem kararı tabi olduğu veya verildiği yer hukuku hükümlerine göre ke-
sinleşmemiş yahut icra kabiliyeti kazanmış veya verildiği yerin yetkili mercii
tarafından iptal edilmiş ise,
Yabancı hakem kararının tenfizi istemini reddeder.
Yukarıdaki (d), (e), (f), (g), (h) ve (i) bentlerinde yazılı hususların is-
pat yükü, hakkında tenfiz istenen tarafa aittir.
III. KISIM
Son Hükümler
Kaldırılan hükümler
Madde 46 - 23 Şubat 1330 tarihli "Memaliki Osmaniyede Bulunan Ecnebilerin
Hukuk ve Vezaifi Hakkında Kanunu Muvakkat" ile 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakeme-
leri Kanununun 18 nci maddesi ve aynı Kanunun yabancı ilamların tanınması ve
tenfizine ilişkin Dokuzuncu Babının Birinci Fasıl hükümleri yürürlükten kaldı-
rılmıştır.
Yürürlük
Madde 47 - Bu Kanun hükümleri yayımı tarihinden altı ay sonra yürürlüğe
girer.
Yürütme
Madde 48 - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
ÿ