Endekse Geri Don
KOOPERATİFLER KANUNU (1)
Kabul Numarası : 1163
Kabul Tarihi : 24/4/1969
Yayımlandığı R.Gazete: Tarih: 10/5/1969 Sayı: 13195
Yayımlandığı Düstur : Tertip: 5 Cilt: 8 Sayfa: 1955
*
* *
Bu Kanun ile ilgili tüzük için, "Tüzükler Külliyatı"nın kanunlara
göre düzenlenen nümerik fihristine bakınız.
*
* *
BİRİNCİ BÖLÜM
Kooperatif ve Kuruluşları
A) Tarif:
Madde 1 - Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik men-
faatlerini ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı yar-
dım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amaciyle gerçek ve kamu
tüzel kişileri ile özel idareler, belediyeler, köyler, cemiyetler ve dernekler
tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli teşekküllere kooperatif
denir.
B) Kuruluş, muteberlik şartları, isim kullanma yetkisi:
Madde 2 - Bir kooperatif en az 7 ortak tarafından imzalanacak ana sözleşme
ile kurulur. Ana sözleşmedeki imzaların noterce onaylanması gerekir.
Yapı kooperatifleri ile konusuna taşınmaz mal temliki dahil bulunan diğer
kooperatiflerin anasözleşmelerinde ortaklara taşınmaz mal temlik edileceği hak-
kındaki taahhütler başka bir resmi şekil aranmaksızın muteberdir.
Sermaye miktarı sınırlandırılarak kooperatif kurulamaz. Kooperatif adını an-
cak bu kanuna göre kurulmuş teşekküller kullanabilir.
(Ek: 6/10/1988-3476/1 md.) Kooperatifler ve üst kuruluşlarının unvanlarında,
kamu kurum ve kuruluşlarının isimlerine yer verilemez.
C) İzin verme, tescil ve ilan:
Madde 3 - Ana sözleşme, Ticaret Bakanlığına verilir. Bakanlığın kuruluşa
izin vermesi halinde, kooperatif merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tes-
cil ve ilan olunur. Tescil ve ilan olunacak hususlar şunlardır:
1. Ana sözleşme tarihi,
2. Kooperatifin amacı, konusu ve varsa süresi,
----------------------------------
(1) 13/12/1983 tarih ve 183 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 50 nci maddesi
hükmü gereğince anılan maddede sayılan kooperatiflerle ilgili olarak Ticaret
Bakanlığına ve Bakanına verilmiş olan görev ve yetkiler Tarım Orman ve Köy-
işleri Bakanlığına ve Bakanına devrolunmuştur.
KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)
3. Kooperatifin unvanı ve merkezi,
4. Kooperatifin sermayesi ve bunun nakdi kısmına karşılık olarak ödenen en
az miktar ve her ortaklık payının değeri,
5. Ortaklık payı belgelerinin ada yazılı olduğu,
6. Ayni sermaye ve devralınan akçalı kıymetlerle işletmelerin neden ibaret
oldukları ve bunlara biçilen değerler,
7. Kooperatifin ne suretle temsil olunacağı ve denetleneceği,
8. Yönetim Kurulu üyeleriyle kooperatifi temsile yetkili kimselerin ad ve
soyadları,
9. Kooperatifin yapacağı ilanların şekli ve anasözleşmede de bu hususta bir
hüküm varsa yönetim kurulu kararlarının pay sahiplerine ne suretle bildirilece-
ği,
10. Kooperatifin şubeleri: Kooperatifler, lüzum gördükleri takdirde memleket
içinde ve dışında şubeler açabilirler. Şubeler, merkezin sicil kaydına atıf ya-
pılmak suretiyle bulundukları yer ticaret siciline tescil olunurlar.
Ticaret Bakanlığı, ana sözleşmelerin, kanunun ihtiyari hükümlerinden ayrıl-
dığını ileri sürerek kooperatifleri kuruluşuna izin vermekten kaçınamaz.
Anasözleşmenin değişiklikleri de kuruluştaki usullere bağlıdır.
D) Anasözleşmeye konacak hükümler:
I - Mecburi hükümler:
Madde 4 - Kooperatif anasözleşmesinde aşağıdaki hususlara ait hükümlerin yer
olması gerektir.
1. Kooperatifin adı ve merkezi,
2. Kooperatifin amacı ve çalışma konuları,
3. Ortaklık sıfatını kazandıran ve kaybettiren hal ve şartlar,
4. Ortakların pay tutarı ve kooperatif sermayesinin ödenme şekli, nakdi ser-
mayenin en az 1/4 nün peşin ödenmesi,
5. Ortakların ayni sermaye koyup koymıyacakları,
6. Kooperatiflerin yükümlerinden dolayı ortakların sorumluluk durumu ve de-
recesi,
7. Kooperatifin yönetici ve denetleyici organlarının görev ve yetki ve so-
rumlulukları ve seçim tarzları,
8. Kooperatifin temsiline ait hükümler,
9. Yıllık gelir gider farklarının, hesaplama ve kullanma şekilleri,
10.Kurucuların adı, soyadı iş ve konut adresleri,
II - İhtiyari hükümler:
Madde 5 - Anasözleşme ayrıca aşağıdaki hususları da kapsıyabilir.
1. Genel kurulun toplantısı, kararların alınması, oyların kullanılması hak-
kındaki hükümler;
2. Kooperatifin çalışma şekline dair esaslar;
3. Kooperatifin birliklerle olan münasebetleri;
4. Kooperatifin diğer bir kooperatifle birleşmesine ait hükümler;
5. Kooperatifin süresi.
III - Yorumlayıcı hükümler:
Madde 6 - 5 inci maddenin 1 ve 2 nci bentlerinde yazılı hususlar hakkında
anasözleşmede hüküm olmadığı takdirde aşağıdaki hükümler uygulanır.
1. Genel kurul, kooperatifi temsile yetkililer tarafından imzalanan taahüt-
lü mektuplarla veya mahalli gazete ile köylerde ise yazılı olarak imza karşılığı
toplantıya çağrılır.
5. Kooperatifin faaliyeti; kooperatifin amacı ve çalışma konusuyle sınırlı-
dır.
E) Tüzel kişiliğin kazanılması ve sorumluluk:
Madde 7 - Kooperatif ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. Tes-
cilden önce kooperatif namına işlem yapanlar bunlardan şahsan ve zincirleme ola-
rak sorumludur.
İKİNCİ BÖLÜM
Ortaklık Sıfatının Kazanılması ve Kaybedilmesi
A) Ortaklığa girme şartları ve ek ödemeler:
1. Ortaklığa girme şartları ve ortak sayısı:
Madde 8 - (Değişik: 6/10/1988 -3476/2 md.)
Kooperatif ortaklığına girmek için gerçek kişilerin medeni hakları kullanma
yeterliliğine sahip olmaları gerekir. Ortak olmak isteyen gerçek ve tüzelkişi-
ler, kooperatif anasözleşmesi hükümlerini bütün hak ve ödevleriyle birlikte ka-
bul ettiklerini belirten bir yazı ile kooperatif yönetim kuruluna başvururlar.
Kooperatif, ortaklarına kendi varlığı dışında şahsi bir sorumluluk veya ek öde-
meler yüklüyor ise ortak olmak isteği, bu yükümlerin yazılı olarak kabul edilme-
si halinde değer taşır.
Yönetim Kurulu; ortaklar ile ortak olmak için müracat edenlerin anasözleşme-
de gösterilen ortaklık şartlarını taşıyıp taşımadıklarını araştırmak zorundadır.
Yapı kooperatiflerinde konut, işyeri ve ortak sayısı genel kurulca belirle-
nir. Yönetim Kurulu, genel kurulca kararlaştırılan sayının üzerinde ortak kayde-
demez.
II - Tüzel kişilerin ortaklığı:
Madde 9 - Özel idareler, belediyeler, köyler gibi kamu tüzel kişileri ile
cemiyetler ve dernekler, kamu iktisadi teşebbüsleri ve kooperatifler, amaçları
bakımından ilgilendikleri kooperatiflerin kuruluşlarına yardımcı olur, önderlik
eder ve ortak olabilirler.
B) Ortaklığın sona ermesi:
I - Ortaklıktan çıkma serbestisi - tazminat:
Madde 10 - Her ortağın kooperatiften çıkma hakkı vardır. Çıkma keyfiyetinin
kooperatifin mevcudiyetini tehlikeye düşürmesi halinde ayrılmak istiyen ortağın,
muhik bir tazminat ödenmesine dahi hüküm anasözleşmeye konulabilir.
II - Ortaklıktan çıkmanın sınırlandırılması:
Madde 11 - Kooperatiften çıkma hakkının kullanılması, anasözleşme ile en çok
5 yıl için sınırlandırılabilir.
Haklı ve önemli sebeplerle bu süreden evvel çıkabileceği hususunda Anasöz-
leşmeye hüküm konulabilir.
Bir ortağın hiçbir suretle kooperatiften çıkamıyacağına dair bağlamalar hü-
kümsüzdür.
III - Bildirme süresi ve çıkma zamanı:
Madde 12 - Çıkış, ancak bir hesap senesi sonu için ve en az 6 ay önceden ha-
ber verilerek yapılır. Anasözleşmede daha kısa bir süre belirtilip hesap senesi
içinde çıkışa müsaade edilebilir.
IV - Ortaklıktan çıkmayı kabulden kaçınma:
Madde 13 - Yönetim kurulu, anasözleşmeye uygun olarak yapılacak isteğe rağ-
men, bir ortağın kooperatiften istifasını kabulden kaçınacak olursa, ortak çık-
ma dileğini noter aracılığı ile kooperatife bildirir. Bildiri tarihinden itiba-
ren çıkma gerçekleşir.
KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)
V - Ortağın ölümü ve ortaklığın devri:
Madde 14 - Ortağın ölümü ile ortaklık sıfatı sona erer.
Anasözleşmede gösterilecek şartlarla ölen ortağın mirasçılarının kooperatif-
te ortak olarak kalmaları sağlanabilir.
(Değişik: 6/10/1988 - 3476/3) Ortaklık devredilebilir. Yönetim kurulu,ortak-
lığı devralan kişinin ortaklık niteliklerini taşıması halinde, bu kişiyi ortak-
lığa kabul eder.
VI - Görev veya hizmetin bitmesi, taşınmaz mal veya işletme karşılığı ortak-
lık:
Madde 15 - Ortaklık sıfatı bir görev veya hizmetin yerine getirilmesine bağ-
lı ise, bu görev veya hizmetin sona ermesi ile ortaklık sıfatı kalkar. Bu halde
Anasözleşmeye hüküm konulmak suretiyle ortaklığın devamı sağlanabilir.
Ortaklık sıfatının kazanılması, Anasözleşme ile bir taşınmaz malın mülkiye-
tine bağlı hakların kullanılmasına veya bir teşebbüsün işletilmesine bağlanabi-
lir. Bu gibi hallerde taşınmaz malın mülkiyetinin veya işletmenin üçüncü şahıs-
lara devir veya temliki ile ortaklık sıfatının bir hak olarak yeni malike veya
işletmeyi alana geçebileceğini anasözleşme hüküm altına alabilir. Taşınmaz mala
ait bu şekil iktisabın üçüncü şahıslara karşı muteber olması tapu siciline bu
yoldan meşruhat verilmesine bağlıdır.
C) Ortaklıktan çıkarılma esasları ve itiraz:
Madde 16 - (Değişik birinci fıkra: 6/10/1988 - 3476/4 md.) Kooperatif ortak-
lığından çıkarılmayı gerektiren sebepler anasözleşmede açıkça gösterilir. Ortak-
lar anasözleşmede açıkça gösterilmeyen sebeplerle ortaklıktan çıkarılamazlar.
Ortaklıktan çıkarılmaya yönetim kurulunun teklifi ile genel kurulca karar
verilir. Anasözleşme,çıkarılanın genel kurula başvurma hakkı saklı kalmak üzere,
bu hususta yönetim kurulunu da yetkili kılabilir.
Çıkarılma kararı gerekçeli olarak tutanağa geçirileceği gibi, ortaklar def-
terine de yazılır. Kararın onaylı örneği,çıkarılan ortağa tebliğ edilmek üzere,
on gün içinde notere tevdi edilir. Bu ortak tebliğ tarihinden itibaren üç ay
içinde itiraz davası açabilir. Tebliğ edilen karar, yönetim kurulunca verilmiş
ise ortak, üç aylık süre içinde genel kurula da itiraz edebilir. Bu itiraz, ilk
toplanacak genel kurula sunulmak üzere, yönetim kuruluna noter aracılığı ile
tebliğ ettirilecek bir yazı ile yapılır. Genel kurula itiraz edildiği takdirde,
yönetim kurulunun çıkarma kararı aleyhine itiraz davası açılamaz. İtiraz üzeri-
ne genel kurulca verilecek karara karşı itiraz davası hakkı saklıdır.
Üç aylık süre içinde,genel kurula veya mahkemeye başvurmak suretiyle itiraz
edilmiyen çıkarılma kararları kesinleşir.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/4 md.) Haklarındaki çıkarma kararı kesinleşmeyen or-
takların yerine yeni ortak alınamaz. Bu kişilerin ortaklık hak ve yükümlülükle-
ri, çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar devam eder.
D) Kooperatiften çıkan veya çıkarılan ortaklarla hesaplaşma süresi ve yüküm-
lülük:
Madde 17 - Kooperatiften çıkan veya çıkarılan ortakların kendilerinin yahut
mirasçılarının kooperatif varlığı üzerinde hakları olup olmadığı ve bu hakların
nelerden ibaret bulunduğu anasözleşmede gösterilir. Bu haklar, yedek akçeler ha-
riç olmak üzere, ortağın ayrıldığı yıl bilançosuna göre hesaplanır.
Kooperatifin mevcudiyetini tehlikeye düşürecek nitelikteki iade ve ödemeler,
anasözleşmede daha kısa bir süre tespit edilmiş olsa bile genel kurulca üç yılı
aşmamak üzere geciktirilebilir. Bu durumda kooperatifin muhik bir tazminat iste-
me hakkı saklıdır. Çıkan veya çıkarılan ortaklar ile mirasçılarının alacak ve
hakları bunları istiyebilecekleri günden başlıyarak beş yıl geçmekle zamanaşımı-
na uğrar.
Çıkan veya çıkarılan ortağın sermaye veya mevduatından kısmen veya tamamen
yoksun kalacağı hakkındaki şartlar hükümsüzdür.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Ortakların Hak ve Ödevleri
A) Ortaklık senedi:
Madde 18 - Her ortağın üyelik haklarının, ada yazılı ortaklık senedi ile
tescil olunması şarttır. Bu senede kooperatifin unvanı, sahibinin adı ve soyadı,
iş ve konut adresi, kooperatife girdiği ve çıktığı tarihler yazılır.Bu hususlar,
senet sahibi ile kooperatifi temsile yetkisi olan kimseler tarafından imzalanır.
Ortağın yatırdığı veya çektiği paralar tarih sırasiyle kaydedilir. Bu kayıtlar
kooperatifin ödediği paralara ait ise ortak imza eder. İmzalı ortak senedi mak-
buz hükmündedir. Mezkür senet anasözleşmeyi ihtiva etmek şartiyle ortaklık cüz-
danı şeklinde de düzenlenebilir. Ortaklık senetleri kıymetli evrak niteliğinde
olmayıp sadece beyyine vesikası hükmündedir.
B) Ortaklık payları, şahsi alacaklılar:
Madde 19 - Kooperatife giren her şahıstan en az bir ortaklık payı alınması
gerekir. Anasözleşme, en yüksek had tespit ederek bir ortak tarafından bu had
dahilinde birden fazla pay alınmasına cevaz verebilir.
(Değişik: 6/1O/1988 - 3476/5 md.) Bir ortaklık payının değeri (100.000).-
liradır.Kooperatife girenler en çok 1.000 pay taahhüt edebilirler. Kooperatif
üst kuruluşuna iştirak edenler ise en az 50 pay taahhüt ederler. Bir ortaklık
payının değeri Bakanlar Kurulu Kararı ile 10 katına kadar artırılabilir.(1)
(Değişik: 6/10/1988 - 3476/5 md.) Bir kaç pay bir ortaklık senedinde göste-
rilebilir. Senetle temsil edilmeyen paylar (100.000).- lira itibar olunur.
Her kooperatifin iştigal mevzuuna göre kredi talepleri bankalarca, müessese-
lerce veya şirketlerce öncelikle karşılanır.
(Değişik: 6/10/1988 - 3476/5 md.) Tarımsal amaçlı kooperatiflerin yatırım
faaliyetleri, ilgili bakanlıkça düzenlenen yönetmelik esasları dahilinde, bütçe-
den ayrılacak ödenekler yoluyla verilecek düşük faizli kredilerle desteklenir.
Bir ortağın şahsi alacakları, ancak ortağa ait faiz ve gelir-gider farkla-
rından hissesine düşen miktarı ve kooperatifin dağılmasında ona ödenecek payı
haczettirebilirler.
C) Ayni sermaye:
Madde 20 - Ayn nevinden sermaye konması veya kooperatifin mevcut bir işlet-
meyi veya aynları devralması sözleşme ile kabul edilebilir.
1. Değer biçme, bilirkişi:
Madde 21 - Anasözleşmede aynların değeri tespit edilmemiş ise, bu tespit
kurucular tarafından toplantıya çağrılacak ilk genel kurulda ortak adedinin 2/3
ünü temsil eden ortakların çoğunluğu ile seçilecek bilirkişi tarafından yapılır.
Kuruluştan sonra girecek ortakların ayn nevinden sermaye koymaları halinde
bu çağrı yönetim kurulu tarafından yapılır.
Ortakların, 2/3 ünü birleşmesi mümkün olmıyan hallerde bilirkişinin seçimi
sulh hukuk mahkemesinden istenir.
Seçilen bilirkişi veya bilirkişiler tarafından verilen rapora karşı tebliğ
tarihinden itibaren bir hafta içinde mahalli sulh hukuk mahkemesine itiraz ede-
bilirler. Mahkemenin vereceği karar kesindir.
----------------------
(1) Bir Ortaklık payı değeri 12/6/1993 tarih ve 93/4507 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararı ile 100.000.- (yüzbin) liraya yükseltilmiş ve metne parantez içinde
işlenmiştir.(R.G.:25/6/1993-21618.)
KANUNLAR, AĞUSTOS 1993 (EK - 17)
2. Karar nisabı, raporların kabulü:
Madde 22 - 21 inci madde gereğince atanan bilirkişi, gereken raporları dü-
zenleyip verdikten sonra yapılacak genel kurul toplantısında, konu görüşülür.
Çağrı mektuplarına bilirkişi raporunun bir örneği eklenir.
Ortak sayısının en az yarısının asaleten ve temsilen toplantıda bulunması
şartiyle bilirkişi raporları okunup incelendikten ve gereğinde ayn nevinden ser-
maye koyan kimselerin ve devralınacak işletmenin veya aynların sahibinin açıkla-
maları dinlendikten sonra değerlerinin aynen kabul veya reddine, yahut ilgilile-
rin muvafakatiyle değerlendirilmesine çoğunlukla karar verilir.
Ç) Hak ve vecibelerde eşitlik:
Madde 23 - Ortaklar bu kanunun kabul ettiği esaslar dahilinde hak ve vecibe-
lerde eşittirler.
1. Bilgi edinmek hakkı, bilanço:
Madde 24 - Yönetim Kurulunun gelir gider farklarının dağıtım şekli hakkında-
ki tekliflerini ihtiva eden yıllık çalışma raporu ile bilanço ve denetçilerin 66
ncı madde hükümlerine uygun olarak tanzim edecekleri rapor genel kurulun yıllık
toplantısından en az 15 gün öncesinden itibaren bir yıl süre ile Kooperatif mer-
kezinde ve varsa şubelerinde ortakların tetkikine amade tutulur.
Talep eden ortaklara bilanço ve gelir gider farkı hesaplarının birer sureti-
nin verilmesi mecburidir.
Ortakların bilgi edinmek hakkı, anasözleşme veya kooperatif organlarından
birinin karariyle bertaraf edilemez veya sınıflandırılamaz.
2. Ticari defterler ve sır saklama hükümleri ve ceza:
Madde 25 - Kooperatifin ticari defterleri ve haberleşme ile ilgili hususla-
rın tetkiki, genel kurulun açık bir müsaadesi veya yönetim kurulunun kararı ile
mümkündür. İncelenmesine müsaade edilen defter ve vesikalardan öğrenilecek sır-
lar hariç olmak üzere, hiçbir ortak kooperatifin iş sırlarını öğrenmeye yetkili
değildir. Her ortak ne suretle olursa olsun öğrenmiş olduğu kooperatife ait iş
sırlarını, sonradan ortaklık hakkını kaybetmiş olsa dahi daima gizli tutmak zo-
rundadır. Bu mecburiyete uymıyan ortak meydana gelecek zararlardan kooperatife
karşı sorumlu olduğu gibi kooperatifin şikayeti üzerine herhangi bir zarar umul-
masa dahi bir yıla kadar hapis veya 500 liradan 10 000 liraya kadar ağır para
cezasiyle veya her ikisiyle birlikte cezalandırılır.
3. Genel kurul toplantılarına katılma hakkı:
Madde 26 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/6 md.)
Üç ay evvel ortak olmayanlar hariç her ortak genel kurula katılma hakkına
sahiptir. Yapı kooperatiflerinde genel kurul toplantılarına katılmak için bu
şart aranmaz.
D) Ortakların ödev ve sorumlulukları:
I - Süre ve ortaklığın yok olması:
Madde 27 - Ortakların yüklendikleri paylar için ödiyebilecekleri para tuta-
rını anasözleşme belirtir. Kooperatif, sermaye yüklemlerinde borçlu veya sair
ödemelerle yükümlü bulunan ortaklarından elden yazılı olarak veya taahhütlü mek-
tupla, bu husus mümkün olmazsa ilanla ve münasip bir süre belirterek yükümleri-
ni yerine getirmelerini ister. İlk isteğe uymıyan ve ikinci istemeden sonra da
bir
ay içinde yükümlerini yerine getirmiyenlerin ortaklığı kendiliğinden düşer. Or-
taklığın düşmesi alakalının, anasözleşme veya diğer suretlerle doğmuş borçları-
nın yok olmasını gerektirmez.
II - Kooperatifin sorumluluğu:
Madde 28 - Anasözleşmede aksine hüküm olmadıkça kooperatif, alacaklılarına
karşı yalnız mamelekiyle sorumludur.
1. Sınırsız sorumluluk:
Madde 29 - Anasözleşme, kooperatifin varlığı borçlarını karşılamaya yetmedi-
ği hallerde, ortaklarının da şahsan ve sınırsız olarak sorumlu tutulacaklarını
hüküm altına alabilir. Bu takdirde alacaklılar kooperatifin iflası veya diğer
sebeplerle dağılması halinde alacaklarını tamamen sağlıyamazlarsa, kooperatifin
borçlarından dolayı, kooperatif ortakları zincirleme ve bütün varlıklariyle so-
rumlu olurlar.
2. Sınırlı sorumluluk:
Madde 30 - Anasözleşmeye, kooperatif borçları için her ortağın kendi payın-
dan fazla olarak şahsan ve belirli bir miktara kadar kooperatiften sonra sorumlu
olacakları hususunda bir hüküm konabilir. Ortakların tek başına sorumlu olacak-
ları miktar kooperatifteki paylarının tutarı ile orantılı olarak da gösterilebi-
lir.
İflasın sonuna kadar bu sorumluluk iflas idaresi tarafından ileri sürülür.
3. Ek ödeme yüklemi:
Madde 31 - Anasözleşme, ortakları ek ödemelerle yükümlendirebilir. Ancak, ek
ödemelerin yalnız bilanço açıklarını kapatmada kullanılması şarttır. Ek ödeme
yükleme sınırsız olabileceği gibi belirli miktarlarla veya iş hacmi ile veya
paylarla orantılı olarak sınırlandırılabilir.
Kooperatifin iflası halinde ek ödemeleri isteme hakkı iflas idaresinindir.
4. Caiz olmıyan sınırlama:
Madde 32 - Sorumluluğu belirli bir zamana bırakan veya bazı ortak grublarına
yükleyen anasözleşme hükümleri muteber değildir.
5. İflas halinde usul:
Madde 33 - Ortakları şahsan sorumlu bulunan veya ek ödemelerle yükümlü olan
bir kooperatifin iflası halinde, iflas idaresi sıra cetvelini düzenlemekle bera-
ber ortaklardan her birinin payına düşen borcun ödenmesini kendilerinden ister.
Tahsil olunamıyan meblağlar diğer ortaklar arasında bölüşülür. Aktif bakiye-
si pay cetvellerinin kesin olarak tespiti üzerine geri verilir. Ortakların bir-
birlerine rücu hakları saklıdır. Ortakların geçici olarak tespit olunan borçla-
riyle pay cetveli aleyhine İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre itiraz hakları
vardır.
6. Sorumluluk hükümlerinin değiştirilmesi:
Madde 34 - Ortakların sorumluluğu ve ek ödemeler yükümleri ile ilgili değiş-
tirmeler ancak anasözleşmenin tadili ile mümkündür.Sorumluluk ve ek ödeme yüküm-
leri konulması veya bunların artırılması,bu husustaki kararın tescili ile koope-
ratifin bütün alacakları lehine hüküm ifade eder. Sorumluluğun azaltılması hak-
kındaki kararlar, tescilden evvel doğmuş borçları kapsamaz.
7. Kooperatife yeni giren ortakların sorumluluğu:
Madde 35 - Ortakları şahsan sorumlu, veya ek ödemelerle yükümlü bir koopera-
tarifte, durumunu bilerek yeni giren kimse, girişinden önce doğmuş olan borçlar-
dan diğer ortaklar gibi sorumlu olur. Buna aykırı mukavele hükümleriyle ortaklar
arasındaki anlaşmalar üçüncü şahıslar hakkında hüküm ifade etmez.
KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)
8. Bir ortağın ayrılmasından veya kooperatifin dağılmasından sonra sorumlu-
luk:
Madde 36 - Sınırsız veya sınırlı sorumlu bir ortak ölür veya diğer bir se-
beple kooperatiften ayrılışının kesinleştiği tarihten başlıyarak bir yıl veya
anasözleşme ile tespit olunan daha uzun bir süre içinde kooperatif iflas ettiği
takdirde, ayrılmasından önce doğmuş olan borçlar için ortak sorumluluktan kurtu-
lamaz.
Aynı şartlar altında veya aynı süre içinde ek ödeme yükümü de mevcut olmakta
devam eder.
Bir kooperatif dağılırsa, dağılmanın Ticaret Siciline tescilinden başlıyarak
bir yıl veya anasözleşmede tespit olunan daha uzun bir süre içinde kooperatifin
iflasının açılmasına karar verilmesi halinde ortaklar aynı şekilde ek ödemelerle
birlikte sorumludurlar.
9. Sorumlulukta zamanaşımı:
Madde 37 - Alacaklıların, ortakların şahsi sorumluluklarından doğan isteme
hakları, daha önce kanuni bir hüküm gereğince düşmedikçe iflas işlemlerinin sona
ermesinden başlıyarak daha bir yıl süre ile alacaklılardan her biri tarafından
ileri sürülebilir.
Ortakların birbirine olan rücu hakları da bu hakka vücut veren ödemenin ya-
pıldığı andan başlamak üzere bir yıl içinde zamanaşımına uğrar.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Kooperatif Hesapları
A) Gelir gider farkları, bölünmesi ve paylara faiz verilmesi:
Madde 38 - Anasözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde ortaklarla yapı-
lan muamelelerden bir yıllık faaliyet sonunda elde edilen hasılanın tamamı gelir
gider farkı olarak kooperatifin yedek akçelerine eklenir.
Gelir gider farkının ortaklar arasında bölüşülmesi öngörülmüş ise bu bölünme
ortakların muameleleri oranında yapılır.
(Değişik: 6/10/1988 - 3476/7 md.) Gelir-gider farkının en az % 50'si ortak-
lara dağıtıldıktan sonra, ortakların sermaye paylarına genel kurul kararı ile
Devlet Tahvillerine verilen en yüksek faiz haddini geçmemek üzere faiz ödenebi-
leceği anasözleşme ile hükme bağlanabilir.
(Değişik: 6/10/1988 - 3476/7 md.) Ortak dışı işlemlerden elde edilen hasıla-
nın ortaklara sermaye payları oranında dağıtılabileceği anasözleşmede hükme bağ-
lanabilir. Dağıtılmadığı takdirde, bunlar kooperatifin gelişmesine yarayacak iş-
lerde kullanılmak üzere özel bir fonda toplanır.
Bir yıllık faaliyet neticeleri menfi olduğu takdirde açık, yedek akçelerden
ve bunların kafi gelmemesi halinde ek ödemelerle veya ortak sermaye paylariyle
karşılanır.
Menfi neticeler ortadan kaldırılmadıkça gelir gider farkı ve faiz dağıtımı
yapılamaz.
B) Yedek akçe ayırımı:
Madde 39 - (Değişik birinci fıkra: 6/10/1988 - 3476/8 md.) Gelir-gider far-
kının en az % 10'u yedek akçeye, kooperatif üst kuruluşlarında ise buna ilaveten
en az % 5'i fevkalade yedek akçeye ayrılmadıkça ortaklara dağıtım yapılmaz.
Yedek akçelerin ortaklara dağıtılacağına dair anasözleşmeye konacak hükümler
muteber değildir.
C) Ortak ve personel için yardım fonları:
Madde 40 - Anasözleşme gerek kooperatifin memurları ile işçileri, gerekse
kooperatifin ortakları için yardım kuruluşları vücuda getirmek ve bunları işlet-
mek amacı ile yardım fonları kurulmasını hüküm altına alabilir.
Yardım amacı için ayrılan kıymetler belirli ise, bunlar kooperatifin mamele-
kinden ayrılarak tahsis edildiği amaçlar için kullanılmak üzere özel bir hesaba
alınır.
D) Gelir gider farkından ilk ayrılacak fonlar:
Madde 41 - Bölünecek gelir gider farkından ilk önce yedek akçe ile kanun
veya anasözleşme gereğince kurulan diğer fonlara yatırılacak paralar ayrılır.
Yedek akçelerin ve özel fonların kullanılış şekil ve şartları anasözleşmede
gösterilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Kooperatif Organları
A) Genel kurul:
I - Yetki:
Madde 42 - Genel Kurul bütün ortakları temsil eden en yetkili organdır.
Genel Kurul, aşağıdaki yetkilerini devir ve terk edemez.
1. Anasözleşmeyi değiştirmek,
2. Yönetim Kurulu ve Denetçiler Kurulu üyeleriyle gerektiğinde tasfiye ku-
rulunu seçmek,
3. İşletme hesabiyle bilanço ve gerektiğinde gelir gider farkının bölüşül-
mesi hakkında karar almak,
4. Yönetim ve denetçiler kurullarını ibra etmek,
5. Kanun veya anasözleşme ile Genel Kurula tanınmış olan konular hakkında
karar vermek.
6. (Ek: 6/10/1988 - 3476/9 md.) Gayrimenkul alımında ve satımında takip
edilecek usul ile alınacak gayrimenkulün niteliğini, yerine ve azami fiyatını,
satılacak gayrimenkulün asgari fiyatını belirlemek.
7. (Ek: 6/10/1988 - 3476/9 md.) İmalat ve inşaat işlerinin yaptırılma yön-
temini belirlemek.
8. (Ek: 6/10/1988 - 3476/9 md.) Yapı kooperatiflerinde; kooperatifin ortak
sayısı ile yapılacak konut veya işyeri sayısını tesbit etmek.
II - Çağrı:
1. Çağrıya yetkisi olanlar:
Madde 43 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/10 md.)
Yönetim kurulu veya anasözleşme ile bu hususta yetkili kılınan diğer bir
organ ve gerektiğinde denetçiler kurulu, ortağı olduğu üst birlik ve tasfiye
memurları genel kurulu toplantıya çağırma yetkisine sahiptirler. Ancak genel ku-
rul yukarıda belirtildiği şekilde toplanamadığı takdirde ilgili bakanlık genel
kurulur toplantıya çağırma yetkisine sahiptir.
2. Ortakların isteği, bakanlıkların çağrısı, mahkemenin izni:
Madde 44 - Dört ortaktan az olmamak kaydıyle ortak sayısının en az onda bi-
rinin isteği üzerine Genel Kurul toplantıya çağrılır.
Yönetim Kurulu bu isteği en az on gün içinde yerine getirmediği takdirde,
istek sahiplerinin müracaatı üzerine veya doğrudan doğruya Ticaret Bakanlığı ta-
rafından, yapı kooperatiflerinde de İmar ve İskan Bakanlığı tarafından Genel Ku-
rul toplantıya çağrılabilir
Çağrılmadığı takdirde istek sahipleri mahalli mahkemeye başvurarak Genel
Kurulu bizzat toplantıya çağırma müsaadesini alabilirler.
3. Şekil:
Madde 45 - (Değişik: 4/10/1988 - 3476/11 md.)
Genel kurul olağan ve gerektiğinde olağanüstü olarak toplanır. Olağan top-
lantının her hesap devresi sonundan itibaren 6 ay içinde ve en az yılda bir defa
yapılması zorunludur.
KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)
Genel kurul, anasözleşmede gösterilen şekil ve surette toplantıya çağrılır.
Toplantı nisabı anasözleşmede gösterilir. Ancak yapı kooperatiflerinin genel
kurul toplantılarında ortakların en az 1/4'ünün şahsen veya temsilen hazır bu-
lunmaları şarttır.
Genel kurul toplantı tarihi, yeri ve gündemi toplantıdan en az 15 gün önce
ilgili bakanlığa ve mülki idare amirliğine yazılı olarak bildirilir.
Genel kurulun sevk ve idaresi, ortaklar veya üst kuruluş temsilcileri ara-
sında seçilen başkan ve üyeler tarafından sağlanır.
III- Gündem:
Madde 46 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/12 md.)
Toplantı çağrısına ve ilana gündem yazılır. Anasözleşmenin değiştirilmesi
bahis konusu ise, yapılacak ilanda değiştirilecek maddelerin numaralarının ya-
zılması ile yetinilir.
Dörtten az olmamak üzere ortakların en az 1/10'u tarafından genel kurul top-
lantısından en az 20 gün önce yazılı olarak bildirilecek hususların gündeme ko-
nulması zorunludur.
Gümdemde olmayan hususlar gürüşülemez. Ancak, kooperatife kayıtlı ortakların
en az 1/10'unun gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce yazılı teklif-
te bulunmaları halinde, hesap tetkik komisyonunun seçilmesi, bilanço incelemesi-
nin ve ibranın geriye bırakılması, çıkan veya çıkarılan ortaklar hakkında karar
alınması, genel kurulun yeni bir toplantıya çağrılması ve kanun, anasözleşme ve
iyiniyet esasları ile genel kurul kararlarına aykırı olduğu ileri sürülen yöne-
tim kurulu kararlarının iptali, yönetim kurulu üyeleri ile denetçilerin azli ve
yerlerine yenilerinin seçilmesi ile ilgili hususlar, genel kurula katılanların
yarıdan bir fazlasının kabulü ile gündeme alınır.
IV - Bütün pay sahiplerinin hazır bulunması hali:
Madde 47 - Kooperatifin bütün ortakları toplantıda hazır bulunduğu sürece ve
bir itiraz olmadığı takdirde Genel Kurul toplantılarına dair olan diğer hükümler
saklı kalmak şartiyle toplantıya çağrı hakkındaki hükümlere uyulmamış olsa dahi
kararlar alınabilir. Bu gibi kararların, ortaklar veya ortakların toptantıda oy
birliği ile seçecekleri temsilciler tarafından imzalanması gereklidir.
V - Oy hakkı:
1. Genel olarak:
Madde 48 - Genel Kurulda her ortak yalnız bir oya sahiptir.
2. Temsil:
Madde 49 - Anasözleşmede açıklama bulunduğu takdirde, bir ortak yazı ile
izin vermek suretiyle Genel Kurul toplantısında oyunu ancak başka bir ortağa
kullandırabilir. Bir ortak Genel Kurulda birden fazla ortağı temsil edemez.
Üye sayısı 1000 in üstünde olan kooperatiflerde anasözleşme ile her ortağın
en çok 9 olmak üzere birden fazla başka ortağı temsil edebileceği öngörülebilir.
Eş ve birinci derecede akrabalar için temsilde ortaklık şartı aranmaz.
3. Oya katılamıyacaklar:
Madde 50 - Kooperatif işlerinin görülmesine herhangi bir suretle katılmış
olanlar Yönetim Kurulunun ibrasına ait kararlarda oylamaya katılamazlar. Bu hü-
küm denetçiler hakkında uygulanmaz.
Ortaklardan hiçbiri kendisi veya karı ve kocası yahut usul ve füruu ile koo-
peratif arasında şahsi bir işe veya davaya dair olan görüşmelerde oy hakkını
kullanamaz.
VI - Kararlar:
1. Genel olarak:
Madde 51 - Kanun veya anasözleşmede aykırı hüküm bulunmadıkça Genel Kurul
kararlarında ve seçimlerde oyların yarıdan bir fazlasına itibar olunur.
Kooperatifin dağılması veya diğer bir kooperatifle birleşmesi ve anasözleş-
menin değiştirilmesi kararlarında fiilen kullanılan oyların 2/3 ü çoğunluğu ge-
reklidir. Anasözleşme, bu kararların alınması için oy çoğunluğu hakkında daha
ağır hükümler koyabilir.
2. Ortakların paylarının artırılması:
Madde 52 - (Değişik: 8/6/1981 - 2475-1 md.)
Ortakların şahsi sorumluluklarının ağırlaştırılması veya ek ödeme yükümleri
ihdası hakkında alınacak kararlar için bütün ortakların 3/4'ünün rızası gerekli-
dir.
(Değişik: 6/10/1988 - 3476/13 md.) Ancak, kamu kuruluşlarından kredi alan
kooperatiflerin kredi miktarının artırılmasından yararlanmak üzere alacakları
kararlarda bu şart aranmaz ve 51 inci maddenin birinci fıkrası hükmü uygulanır.
Kararlar, ilandan başlayarak üç ay içinde kooperatiften çıktıklarını bildir-
meleri halinde bunlara katılmayan ortakları bağlamaz. Bu takdirde kooperatiften
çıkma beyanı,kararın yürürlüğe girdiği tarihten başlamak üzere hüküm ifade eder.
Bu suretle kooperatiften çıkma hakkının kullanılması, bir ayrılma tazminatı
ödenmesine bağlı kılınamaz.
3. Kararların bozulması ve şartlar:
Madde 53 - Aşağıda yazılı kimseler kanuna, anasözleşme hükümlerine ve iyi
niyet esaslarına aykırı olduğu iddiası ile Genel Kurul kararları aleyhine, top-
lantıyı kovalıyan günden başlamak üzere bir ay içinde, kooperatif merkezinin bu-
lunduğu yerdeki mahkemeye başvurabilirler.
1. Toplantıda hazır bulunup da kararlara aykırı kalarak keyfiyeti tutanağa
geçirten veya oyunu kullanmasına haksız olarak müsaade edilmiyen yahut toplantı-
ya çağrının usulü dairesinde yapılmadığını veyahut gündemin gereği gibi ilan
veya tebliğ edilmediğini yahut da Genel Kurul toplantısına katılmaya yetkili ol-
mıyan kimselerin karara katılmış bulunduklarını iddia eden pay sahipleri;
2. Yönetim Kurulu;
3. Kararların yerine getirilmesi Yönetim Kurulu üyeleri ile denetçilerin
şahsi sorumluluklarını mucip olduğu takdirde bunların her biri;
Bozma davasının açıldığı ve duruşmanın yapılacağı gün, Yönetim Kurulu tara-
fından usulen ilan olunur.
Birinci fıkrada yazılı bir aylık hak düşüren sürenin sona ermesinden önce
duruşmaya başlanılamaz. Birden fazla bozma davası açıldığı takdirde, davalar
birleştirilerek görülür.
Mahkeme, kooperatifin isteği üzerine muhtemel zararlarına karşı davacıların
teminat göstermesine karar verebilir. Teminatın mahiyet ve miktarını belirtmek
mahkemeye aittir.
Bir kararın bozulması bütün ortaklar için hüküm ifade eder.
4. Mektupla oy verme ve temsilciler toplantısı:
Madde 54 - Ortak sayısı 1000 den fazla olan kooperatiflerde, anasözleşmele-
rine kayıt konulmak suretiyle:
1. Genel Kurula ait kararlardan, hepsinin veya bir kısmının ortakların oy-
larını mektupla bildirmeleri suretiyle verilmesi,
2. Ortakların gruplara ayrılarak verecekleri kararlarla tespit edecekleri
talimat gereğince oy vermek üzere kendi aralarından seçecekleri temsilciler top-
luluğu,
Genel Kurul sayılabilir.
Mektupla oy bildirme halinde, mektupların,Yönetim Kurulu ve bakanlık temsil-
cisi önünde incelenmesi sonunda muhtevanın neden ibaret olduğu tespit edilerek
tutanağa yazılır. Hazır bulunanlar tarafından imza edilen tutanağa göre verildi-
ği anlaşılan karar yürürlüğe girer.
Grup temsilcileri genel kurulunda her temsilci, temsil ettiği ortakların sa-
yısı kadar oya sahiptir. Temsilcinin aldığı talimata aykırı olarak oy vermesi
karara tesir etmez.
KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)
B) Yönetim kurulu:
I - Ödevi ve üye sayısı:
Madde 55 - Yönetim Kurulu, kanun ve anasözleşme hükümleri içinde kooperati-
fin faaliyetini yöneten ve onu temsil eden icra organıdır.
Yönetim Kurulu en az üç üyeden kurulur. Bunların ve yedeklerinin kooperatif
ortağı olmaları şarttır.
Yönetim Kurulu üyeliğine seçilen tüzel kişiler, temsilcilerinin isimlerini
kooperatife bildirir.
II - Üyelik şartları ve ücret:
Madde 56 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/14 md.)
Yönetim kurulu üyelerinde aşağıdaki şartlar aranır.
I. Türk vatandaşı olmak.
2. Aynı türde başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak.
3. Türk Ceza Kanununun zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suiistimal,
sahtekarlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suniistimal ve
Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlara ilişkin hükümlerine veya bu Kanuna
göre mahküm olmamak.
Üyelik şartları denetçiler tarafından araştırılır. Bu şartları taşımadıkları
halde seçilenler ile sonradan kaybedenlerin görevlerine yönetim kurulunca son
verilir.
Haklarında yukarıdaki suçlarla ilgili olarak kamu davası açılmış olanların
görevleri ilk genel kurul toplantısına kadar devam etmekle beraber, yönetim ku-
rulunca bu durumdaki üyelerin genel kurulca azli veya göreve devamı hakkında ka-
rar alınmak üzere yapılacak ilk genel kurul gündemine madde konulur.
Bu veya anasözleşmede gösterilecek diğer bir sebeple yönetim kurulu toplantı
nisabını kaybederse, boşalan yönetim kurulu üyeliklerine denetim kurulu üyeleri
tarafından gecikilmeksizin yeteri kadar yedek üye çağrılır.
Yönetim kurulu üyelerinden bir veya bir kaç kooperatifi temsil yetkisini
haiz murahhas üye seçilebilir. Murahhas üyelerin seçilmesi ve değiştirilmesi
Ticaret Siciline tescil ettirilir.
Yönetim kurulu üyelerine genel kurulca belirlenen aylık ücret, huzur hakkı,
risturn ve yolluk dışında hiç bir ad altında başkaca ödeme yapılamaz.
III - Üyelik süresi:
Madde 57 - Yönetim Kurulu üyeleri en çok 4 yıl için seçilebilirler. Anasöz-
leşmede aksine hüküm yoksa tekrar seçilmeleri caizdir.
IV - Yönetim ve temsil:
1. Yetkilerin devri:
Madde 58 - Anasözleşme, Genel Kurula veya Yönetim Kuruluna, kooperatifin yö-
netimini ve temsilini kısmen veya tamamen kooperatif ortağı bulunmaları şart ol-
mıyan bir veya birkaç müdüre veya Yönetim Kurulu üyesine tevdi etmek yetkisini
verebilir.
2. Şümulü ve sınırlandırılması:
Madde 59 - Temsile yetkili şahıslar kooperatif namına onun amacının gerek-
tirdiği bütün hukuki işlemleri yapabilir.
Bu temsil yetkisinin sınırlandırılması iyi niyet sahibi üçüncü şahıslara
karşı hiçbir hüküm ifade etmez. Temsil yetkisinin sadece esas müessesenin veya
bir şubenin işlerine hasrolunmasına veya kooperatif unvanının birlikte kullanıl-
masına dair ticaret siciline tescil edilmiş olan kayıtlar saklıdır.
Yönetime veya temsile yetkili şahısların kooperatife ait görevlerini yürüt-
meleri esnasında meydana getirdikleri haksız fiillerden doğan zararlardan koope-
ratif sorumludur.
.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Kooperatiflerce alınması kararlaştırılan gay-
rimenkullerin alımının, tapu devri veya tapuya şerh verdirilecek bir satış vaadi
sözleşmesi ile yapılması şarttır.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Alınacak gayrimenkullün kooperatifin amacına
uygun olması gerekir.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Yönetim kurulu üyeleri ve kooperatif personeli
ortaklık işlemleri dışında kendisi veya başkası namına, bizzat veya dolaylı ola-
rak kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticari muamele yapamaz.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Kooperatif ve üst kuruluşlarca tanıtma ve or-
tak kaydetmek amacıyla yapılacak ilan, reklam ve açıklamalar, eksik ve gerçeğe
aykırı olamayacağı gibi, yanıltıcı bilgi ve unsurlar taşıyamaz.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Yönetim kurulu üyeleri ve temsile yetkili şa-
hıslar, genel kurulun devredemeyeceği yetkilerini kullanamaz.
3. İmza:
Madde 60 - Kooperatifi temsile yetkili kılınan kimseler imzalarını ancak
kooperatifin unvanı altına koymak suretiyle kooperatifi bağlarlar.
4. Tescil:
Madde 61 - Kooperatif Yönetim Kurulu, kooperatifi temsile yetkili kılınan
kimselerin isimlerini, imzalarını ve bu yetkiye dayanan kararların noterlikçe
tasdikli örneğini ticaret siciline verir.
5. Üyelerin titizlik derecesi ve sorumlulukları:
Madde 62 - Yönetim Kurulu, kooperatif işlerinin yönetim için gereken titiz-
liği gösterir ve kooperatifin başarısı ve gelişmesi yolunda bütün gayretini sarf
eder.
Yönetim Kurulu, kendi tutanakları ile Genel Kurul tutanaklarının, gerekli
defterlerin ve ortak listelerinin muntazam hazırlanıp, tutulup, saklanmasından
ve işletme hesabiyle, yıllık bilonçonun kanuni hükümlere uygun olarak hazırlanıp
tetkik olunmak üzere denetleme kuruluna verilmesinden sorumludur.
Yönetim Kurulu üyeleri ve kooperatif memurları, kendi kusurlarından ileri
gelen zararlardan sorumludurlar. Bunların suç teşkil eden fiil ve hareketlerin-
den ve özellikle kooperatifin para ve malları bilanço, tutanak, rapor ve başka
evrak, defter ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı "Devlet memur-
ları" gibi ceza görürler.
V - Kooperatifin aczi halinde yapılacak işler:
Madde 63 - Kooperatifin aczi halinde bulunduğunu kabul ettirecek ciddi se-
bepler mevcut ise yönetim kurulu piyasada cari fiyatlar esas olmak üzere, derhal
bir ara bilançosu tanzim eder. Son yılın bilançosu veya daha sonra yapılan bir
tasfiye bilançosu veyahut daha yukarda sözü geçen ara bilançosu kooperatif mev-
cudunun, borçlarını artık karşılamıyacağını belirtiyorsa yönetim kurulu, Ticaret
Bakanlığına ve yapı kooperatiflerinde İmar ve İskan Bakanlığına da keyfiyeti
bildirir ve genel kurulu derhal olağanüstü toplantıya çağırır.
Pay senetleri çıkarılmış olan bir kooperatifte son yılın bilançosunda koope-
ratif varlığının yarısı karşılıksız kalırsa yönetim kurulu derhal genel kurulu
toplantıya çağırarak durumu ortaklara arz eder. Aynı zamanda ilgili mahkemeye,
Ticaret Bakanlığına ve yapı kooperatiflerinde İmar ve İskan Bakanlığına da bilgi
verir. Ancak, ortakları ek Ödemelerle yükümlü olan kooperatiflerde, bilançoda
tespit edilen açık, üç ay içinde ortakların ek ödemeleriyle kapanmadığı takdirde
Ticaret Bakanlığı ve yapı kooperatiflerinde İmar ve İskan Bakanlığı da haberdar
edilir.
KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)
Mali durumun düzeltilmesinin mümkün görülmesi halinde mahkeme yönetim kuru-
lunun veya alacaklılardan birinin isteği üzerine iflasın açılmasını erteliyebi-
lir. Bu takdirde, mevcutlar defterinin tutulması, yönetim memuru atanması gibi
kooperatif varlığının korunmasına ve devamına yarıyan tedbirleri alır.
VI - İşten çıkarma:
Madde 64 - Yönetim kurulu, işlerin görülmesi ile görevlendirdiği kimseleri
ve atadığı müdürleri ve diğer temsilci ve vekilleri her zaman azledebilir.
İşten çıkarılan kimselerin tazminat isteme hakları saklıdır.
C) Denetçiler:
I - Seçim:
Malde 65 - Denetçiler, genel kurul namına kooperatifin bütün işlem ve hesap-
larını tetkik eder.
Genel kurul, denetleme organı olarak en az bir yıl için bir veya daha çok
denetçi seçer. Genel kurul yedek deneçiler de seçebilir. Denetçilerin ve yedek-
lerinin kooperatif ortaklarından olması şart değildir.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/16 md.) 56 ncı maddenin birinci fıkrasının birinci ve
üçüncü bentlerinde yer alan hükümler denetçiler hakkında da uygulanır.
II - Çalışma:
I. İnceleme yükümlülüğü:
Madde 66 - Denetçiler, işletme hesabiyle bilançonun defterlerle uygunluk ha-
linde bulunup bulunmadığını, defterlerin düzenli bir surette tutulup tutulmadı-
ğını ve işletmenin neticeleriyle mameleki hakkında uyulması gerekli olan hüküm-
lere göre işlem yapılıp yapılmadığını incelemekle yükümlüdürler. Ortakların şah-
san sorumlu veya ek ödeme ile yükümlü olan kooperatiflerde denetçiler, ortaklar
listesinin usulüne uygun olarak tutulup tutulmadığını da incelemek zorundadır-
lar.
Yöneticiler, bu maksatla denetçilere defterleri ve belgeleri verirler.Denet-
çilerin istekleri üzerine müfredat defteri ve bu defterin hangi esaslara göre
düzenlendiği ve istenilen her konu hakkında bilgi verilir.
Ortaklar gerekli gördükleri hususlarda denetçilerin dikkatini çekmeye ve
açıklama yapılmasını istemeye yetkilidirler.
2. Rapor düzenlenmesi:
Madde 67 - Denetçiler her yıl yazılı bir raporla beraber tekliflerini genel
kurula sunmaya mecburdurlar.
Denetçiler, görevleri çerçevesinde işlerin yürütülmesinde gördükleri noksan-
lıkları, kanun veya anasözleşmeye aykırı hareketleri bundan sorumlu olanların
bağlı bulundukları organa ve gerekli hallerde aynı zamanda genel kurula haber
vermekle yükümlüdürler.
Denetçiler yönetim ve genel kurul toplantılarına katılırlar. Ancak, yönetim
kurulunda oy kullanamazlar.
3. Sır saklama yükümlülüğü:
Madde 68 - Denetçiler, görevleri sırasında öğrendikleri ve açıklanmasında
kooperatifin veya ortakların şahısları için zarar umulan hususları kooperatif
ortaklarına ve üçüncü şahıslara açıklayamazlar.
III- Özel hükümler:
Madde 69 - Anasözleşme ve genel kurul kararı ile denetleme teşkilatı hakkın-
da daha geniş hükümler koymak, denetçilerin görev ve yetkilerini artırmak ve
özellikle ara denetlemeleri öngörmek mümkündür.
ALTINCI BÖLÜM
Kooperatif Birlikleri, Kooperatifler Merkez Birlikleri,
Türkiye Milli Kooperatifler Birliği ve Danışma Kurulu
Görev ve sorumluluk:
Madde 70 - Kooperatiflerin müşterek menfaatlerini korumak, amaçlarını ger-
çekleştirmek için iktisadi faaliyette bulunmak, faaliyetlerini koordine etmek ve
denetlemek, dış memleketlerle olan münasebetlerini düzenlemek, kooperatifçiliği
geliştirmek ve eğitim yapmak, kooperatifçilik konularında tavsiyelerde bulunmak
gibi hizmetlerin yerine getirilmesi için, Kooperatif birlikleri, kooperatifler
merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği kurulur.
Kooperatif birlikleri, kooperatifler merkez birlikleri ve Türkiye Milli
Kooperatifler Birliği Yönetim Kurulu üyeleriyle memurları haklarında 62 nci mad-
de hükmü uygulanır.
Yükümlülük:
Madde 71 - Birliklere katılan kooperatifin ortaklarına, birliğe girmekle
kanun veya kendi kooperatiflerin anasözleşmesindeki yükümlülüklerden fazlası
yüklenemez.
A) Kooperatif birlikleri:
Madde 72 - Konuları aynı veya birbiriyle ilgili nitelikte olan 7 veya daha
çok kooperatif tarafından birlikler kurulabileceği anasözleşmelerinde tesbit
edilebilir.
Bu birlikler kooperatif şeklinde kurulur.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/17 md.) İlgili bakanlık tarafından bölgeler belirlen-
diği takdirde, bu bölgelerde aynı çalışma konularına sahip birden fazla koopera-
tif birliği kurulamaz.
1. Genel kurul:
Madde 73 - Kooperatif birliklerinin en yetkili organı anasözleşmede aksine
hüküm bulunmadığı takdirde kooperatif temsilcilerinden teşekkül eden genel ku-
ruldur.
Yönetim kurulu üyelerinin temsilci seçilmesi mümkündür.
2. Yönetim kurulu:
Madde 74 - Birlik yönetim kurulu, birlik genel kuruluna dahil temsilciler
arasından seçilir.
Yönetim kuruluna seçilecek üyelerin aynı kooperatifin temsilcilerinden olma-
ması şarttır.
3. Denetim ve eğitim:
Madde 75 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/18 md.)
Kooperatif merkez birlikleri kendisine bağlı birlik ve kooperatifleri denet-
ler ve bunların eğitim ve öğretim ihtiyaçlarını karşılar. Merkez birliği kurulu-
şu tamamlanmadığı hallerde, birlikler kendisine bağlı kooperatifleri denetler.
Üst kuruluşlarca yapılan denetim sonuçları ilgili bakanlığa bildirilir.
Kooperatif ve Üst kuruluşları, Üst kuruluşunun tespit edeceği esaslara göre,
kendilerine yönelik denetim ve eğitim hizmetlerine ait giderlere iştirak eder-
ler.
B) Kooperatifler merkez birlikleri:
Madde 76 - Kooperatif birlikleri kendi aralarında kooperatif şeklinde merkez
birlikleri kurabilirler.
Merkez birliklerinin genel kurulları bu birliğe dahil kooperatifler birlik-
lerinin genel kurulları tarafından seçilecek temsilcilerden kurulur.
Kooperatifler birliklerinin yönetim kurulları üyeleri merkez birlikleri ge-
nel kurullarına üye seçilebilirler.
KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)
(Ek: 6/10/1988 - 3476/19 md.) Aynı çalışma konularına sahip kooperatif bir-
likleri birden fazla kooperatif merkez birliği kuramazlar.
C) Türkiye Milli Kooperatifler Birliği:
Madde 77 - Birlikler veya merkez birlikleri kooperatif şeklinde Türkiye Mil-
li Kooperatifler Birliğini kurabilirler.
Katılma şartları, Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Anasözleşmesinde be-
lirtilir.
Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Genel Kurulu bu Birliğe dahil birlikler
ve merkez birlikleri genel kurullarınca seçilecek temsilcilerden kurulur. Bu Ku-
rulun kooperatif, birlik ve merkez birlikleri yönetim kurullarından teşkil olu-
nacağı anasözleşme ile hüküm altına alınabilir.
D) Temsilcilerin belirtilmesi:
Madde 78 - Birlikler, merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Bir-
liği Anasözleşmelerinde bunların genel kurullarını teşkil edecek kooperatifler,
birlikler ve merkez birlikleri temsilcilerinin adedi, ortak sayısına göre 5 ki-
şiyi geçmemek üzere belirtilir.
Madde 79 - Birlikler Milli Kooperatifler Birlikleri ve Türkiye Milli Koope-
ratifler Birliği Anasözleşmelerini bu kanun hükümlerine göre hazırlarlar.
E) Danışma Kurulu:
Madde 80 - Türkiye Milli Genel Kooperatifler Birliği Genel Yönetim Kurulu
ile Devlet Planlama Teşkilatı, Ticaret, Tarım,Maliye, Köy İşleri, İmar ve İskan,
Milli Eğitim ve Sanayi Bakanlıkları, kooperatifleri finanse eden bankalar ve
Türkiye Kooperatifçilik Kurumunun birer mümessilinin iştirakiyle "Türkiye Koope-
ratifleri Danışma Kurulu" kurulur.
Bu kurulun görev ve yetkileri çalışma şekil ve şartları Ticaret Bakanlığınca
hazırlanacak bir tüzükle tespit olunur.
YEDİNCİ BÖLÜM
Kooperatiflerin Dağılması
A) Dağılma sebepleri:
Madde 81 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/20 md.)
Kooperatif:
1. Anasözleşme gereğince,
2. Genel Kurul kararı ile,
3. İflasın açılmasıyla,
4. Kanunlarda öngörülen diğer hallerde, ilgili bakanlığın mahkemeden alacağı
karar üzerine,
5. Diğer bir kooperatifle birleşmesi veya devralınması suretiyle,
6. Üç yıl olağan genel kurulunu yapmaması halinde,
7. Amacına ulaşma imkanının bulunmadığının ilgili Bakanlıkça tespiti halinde
mahkemeden alacağı kararla,
Dağılır.
Konut yapı kooperatifleri, anasözleşmede gösterilen işlerin tamamlanması ve
ferdi mülkiyete geçilip konutların ortaklar adına tescil edilmesiyle amacına
ulaşmış sayılır ve dağılır. Ancak tescil tarihinden itibaren 6 ay içerisinde
usulune uygun şekilde anasözleşme değişikliği yapılarak kooperatifin amacının
değiştirilmesi halinde dağılmaya ilişkin hüküm uygulanmaz. Konut kooperatifle-
rinde yapı kullanma izninin alınmasını müteakip en geç bir yıl içinde ortakların
Kat Mülkiyeti Kanununa göre ferdi münasebet işleri sonuçlandırılır.
Mahkemece veya genel kurulca tasfiye memurları seçilmediği takdirde tasfiye
işlerini yönetim kurulu yapar, Tasfiye kurulu üyelerine, atamayı yapan merci ta-
rafından tespit edilecek miktarda ücret ödenir.
Anasözleşme ile özel bir nisap belirlenmemiş ise, tasfiye halinde koopera-
tiflerin genel kurul toplantılarında nisap aranmaz. Kararlar oy çokluğu ile ve-
rilir.
Tasfiye kurulunun görevleri anasözleşmede gösterilir,
Tasfiye kurulu üyeleri, tasfiye işlerinin biran önce bitirilmesi için çalış-
makla yükümlüdür.
56 ncı maddenin 1 inci fıkrasının 3 üncü bendi ile 62 nci madde hükümleri
tasfiye kurulu üyeleri hakkında da uygulanır.
B) Ticaret siciline bildirme:
Madde 82 - İflastan gayrı hallerde kooperatifin dağılması, yetkili organlar
tarafından Ticaret Siciline tescil ile ilan ettirilir. Yetkili organların kimler
olacağı Anasözleşmede gösterilir.
C) Tasfiye mamelekin paylaştırılması:
Madde 83 - Tasfiye haline giren kooperatifin bütün borçları ödendikten ve
ortak pay bedelleri geri verildikten sonra kalan mallar ancak Anasözleşmede bu
husus öngörülmüş olduğu takdirde, ortaklar arasında paylaştırılır.
Anasözleşmede başka bir hal tarzı kabul edilmiş olmadıkça paylaştırma, da-
ğılma anında kayıtlı ortaklar veya hukuki halefleri arasında eşit olarak yapı-
lır.
Ortaklara paylaştırma yapılacağına dair Anasözleşmede açıklama olmadığı tak-
dirde tasfiye neticesinden arta kalan miktar, kooperatifleşme amacına uygun ola-
rak harcanmak üzere Türkiye Milli Kooperatifler Birliğine bırakılır.
Böyle bir birlik kurulmamış ise 94 üncü maddedeki amaçları güden kurumlara
bağışlanmak üzere, Ticaret Bakanlığı emrindeki fona yatırılır.
D) Birleşme suretiyle dağılma:
Madde 84 - Bir kooperatif bütün aktif ve pasifleriyle diğer bir kooperatif
tarafından devralınmak suretiyle dağıldığı takdirde aşağıdaki hükümler uygula-
nır:
1. Devralan kooperatifin yönetim kurulu, dağılan kooperatifin tasfiye hak-
kındaki hükümlere göre alacaklarını bildirmeye çağırır.
2. Dağılan kooperatifin mameleki, borçları tediye veya teminata bağlanıncaya
kadar ayrı olarak idare edilir. Yönetimi devralan kooperatifin yönetim kurulu
üyeleri üzerine alır.
3. Devralan kooperatifin yönetim kurulu üyeleri alacaklılara karşı yönetimin
ayrı olarak yürütülmesinden şahsan ve zincirleme sorumludurlar.
4. Mameleki ayrı olarak yönetildiği süre içinde, dağılan kooperatife karşı
açılacak davalara dağılmadan önceki yetkili mahkeme bakar.
5. Dağılan kooperatif alacaklılarının devralan kooperatif ve onun alacaklı-
ları ile olan münasebetlerinde, devralınan mallar aynı süre içinde dağılan koo-
peratife ait sayılır. Devralan kooperatifin iflası halinde ise bu mallar ayrı
bir masa teşkil eder. Gerekirse yalnız dağılan kooperatifin borçlarının ödenme-
sinde kullanılır.
6. Her iki kooperatifin mameleki, ancak dağılan kooperatifin malları üzerin-
de tasarruf etmek caiz olduğu andan itibaren birleştirilebilir.
7. Kooperatifin dağılmasının tescili Ticaret Sicili memurluğundan istenir.
Borçları ödendikten veya teminata bağlandıktan sonra kooperatifin kaydı sildiri-
lir.
8. Kooperatifin dağılmasının tescili ile ortakları da bütün hak ve borçları
ile birlikte devralan kooperatife katılmış olurlar.
9. Mameleki ayrı idare edildiği sürece dağılan kooperatifin ortakları yalnız
onun borçları için ve o zamana kadar sorumluluklarının bağlı olduğu esaslar dai-
resinde takip olunabilirler.
KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)
10. Aynı süre esnasında, dağılan kooperatifin ortaklarının sorumlulukları
veya ek ödeme yükümlülükleri birleşme neticesinde hafiflemeye uğradığı ölçüde,
bu hafifleme dağılan kooperatifin alacaklılarına karşı ileri sürülemez.
11. Birleşme neticesinde dağılan kooperatifin ortakları için şahsi sorumlu-
luk veya ek ödeme yükümlülüğü doğduğu veya ağırlaştığı taktirde birleşme kararı,
ancak bütün ortakların 3/4 ünün çoğunluğu ile verilebilir. Sorumluluğa ve ek
ödeme yükümlülüğüne mütedair hükümler birleşme kararına katılmamış olan ve bun-
dan başka kararın ilanı tarihinden başlamak üzere üç ay içinde kooperatiften
çıkacağını bildiren ortaklara uygulanmaz.
E) Bir kamu tüzel kişiliği tarafından devralınmak:
Madde 85 - Bir kooperatifin varlığı, belediye, ekonomik bir Devlet kuruluşu,
kamu müessesesi veya kamuya yararlı dernek veya cemiyetler tarafından da devra-
lınabilir. Bu takdirde genel kurulca alınacak kararın dağılmaya ait hükümlere
göre tescil ve ilan ettirilmesi gerekir.
Bu gibi kooperatif varlığının, Devlete ait ekonomik kuruluş veya herhangi
bir ekonomik kuruluş veya herhangi bir dernek veya cemiyet tarafından devralın-
ması hallerinde genel kurul tasfiye yapılmamasına karar verebilir.
Devir kararının ilan edildiği tarihten itibaren kooperatifin aktif ve pasifi
devralana intikal etmiş olur. Dağılan kooperatifin adı ticaret sicilinden sildi-
rilir. Bu husus ayrıca ilan ettirilir.
Birleşen müessese ile kooperatifin alacaklılarından her biri ilan tarihinden
itibaren üç ay içinde yetkili mahkemeye başvurmak suretiyle birleşmeye itiraz
edebilir. İtiraz hakkından vazgeçilmedikçe yahut bu husustaki itirazın reddine
dair mahkemece verilen karar kesinleşmedikçe veyahut mahkemece takdir edilecek
teminat, müessese veya kooperatif tarafından verilmedikçe birleşme hüküm ifade
etmez.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Ticaret Bakanlığının Görev ve Yetkileri
A) Genel olarak Bakanlığın görev ve yetkileri:
Madde 86 - Ticaret Bakanlığının kooperatifleri ilgilendiren başlıca görev ve
yetkileri şunlardır:
1. Kooperatiflere, kooperatif birliklerine, merkez birliklerine,Türkiye Mil-
li Kooperatifler Birliğine kuruluş ve organizasyonlarında yol göstermek, öğütle-
riyle yönetimlerinde ve çalışmalarında yardımcı olmak,
2. Kooperatifleri, birlikleri, merkez birliklerini ve Türkiye Milli Koopera-
tifler Birliğini teftiş etmek, denetlemek veya denetlettirmek,
3. Kooperatiflerin, birliklerin, merkez birliklerinin ve Türkiye Milli Koo-
peratifler Birliğinin dağılmasını gerektiren sebepleri mahkemeye bildirmek,
4. Kooperatiflerin, bilhassa istihsale yararlı kooperatiflerin kuruluşu, ön-
celikle kredilenmesi ve memleket yararına faaliyette bulunmaları hususunda ilgi-
li bakanlıklar ve kuruluşlar nezdinde gerekli teşebbüsleri yapmak ve koordinatör
olarak vazife görmek.
5. (Ek: 6/10/1988 - 3476/21 md.) Kooperatifler mevzuatının uygulanmasında ve
kooperatiflerle üst kuruluşlara yapılacak desteklemelerle ilgili kamu ve sosyal
güvenlik fonları konusunda düzenleyici tasarruflarda bulunmak.
B) Ticaret Bakanlığı temsilcileri ve kararların yürürlük şartı:
Madde 87 - Ticaret Bakanlığı, kooperatiflerle, kooperatif birlikleri, merkez
birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin, genel kurul toplantıların-
da temsilci bulundurur.
Genel kurul toplantıları Bakanlık temsilcisinin huzuru ile açılır ve devam
eder.
İdare, bildirilen günde temsilci bulunmasını sağlar.
(Değişik: 6/10/1988 - 3476/22 md.) Temsilciler, toplantının kanunlara, ana-
sözleşmeye ve gündeme göre yürütülmesini denetleme ve temin ile görevlidirler.
Temsilcilerden her birine birinci derece kadrolu memur için tesbit edilen en
yüksek yurt içi harcırahının bir günlük tutarının iki katını geçmemek üzere il-
gili bakanlıkça tespit edilen tutarda ücret ödenir. Bu ücret görevli temsilciye
ödenmek üzere kooperatif ve üst kuruluşlarınca genel kurul öncesinde maliye vez-
nesine yatırılır.
Genel kurul kararlarını muhtevi tutanaklar ile toplantıya katılanların lis-
tesi temsilciler tarafından imzalanır. Temsilci, genel kurulda, kanun ve anasöz-
leşmeye aykırı olarak alınan kararlar hakkındaki görüşünü tutanakla belirtmeye
mecburdur.
Temsilcinin niteliği ve görevi tüzükte belirtilir.
Ancak usulüne uygun müracaat yapıldığı halde, temsilci toplantıya gelmez ise
toplantı icrasını temin etmek üzere, mahalli idare amirine durum bildirilir.
Temsilci yine gelmez ise bir saat sonunda toplantıya başlanır.
C) Örnek anasözleşme hazırlanması:
Madde 88 - Ticaret Bakanlığı, kooperatifler, kooperatif birlikleri, koopera-
tif merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği için bu teşekkülle-
rin mütalaasının da alınmak kaydiyle örnek anasözleşmeler hazırlar, yapı koope-
ratifleri için bu görev Ticaret ve İmar ve İskan Bakanlığınca müştereken kulla-
nılır.
D) Muhasebe usulü ve defterler:
Madde 89 - Kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin, kooperatif merkez bir-
liklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin muhasebe usulleri ve mecbur
olarak tutacakları defterler Ticaret Bakanlığınca belirtilebilir.
Vergi Usul Kanununun bu hususlarla ilgili hükümleri saklıdır.
E) Teftiş ve denetleme:
Madde 90 - Ticaret Bakanlığı, kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin,
kooperatif merkez birliklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin işlem
ve hesaplarını ve varlıklarını müfettişlere veya kooperatif kontrolörlerine de-
netlettirebilir.
Kontrolörlerin seçilme ve çalışma şekli ile görev ve yetkileri tüzükle tes-
pit olunur.
Bu teşekküller denetim sonucuna göre Ticaret Bakanlığınca verilecek talimata
uymak zorundadırlar.
(Değişik: 6/10/1988 - 3476/23 md.) Kooperatifler ve üst kuruluşlarına kredi
veren kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler ve ilgili bakanlıklar; verilen
kredilerin açılış gayesine uygun olarak kullanılıp kullanılmadığı, plan ve pro-
jesine uygunluğu, teknik özellikleri ve kalite açısından denetleyebilirler.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/23 md.) Kooperatiflerde ve üst kuruluşlarında görevli
bulunanlar bu kuruluşlara ait mal, para ve para hükmündeki kağıtları ve gizli de
olsa bunlarla ilgili defter ve belgeleri istenildiğinde müfettişlere, kooperatif
kontrolörlerine ve kredi kuruluşlarının denetim görevlilerine göstermek, sayma-
sına ve incelemesine yardımda bulunmak, istenilen bilgileri gerçeğe uygun ve ek-
siksiz olarak vermek ve doğru beyanda bulunmakla yükümlüdürler.
F) Teftiş ve denetleme ile görevlendirme:
Madde 91 - (Değişik birinci fıkra: 6/10/1988 - 3476/24 md.) İlgili bakanlık;
kooperatif üst kuruluşlarını, ilgili müesseseleri ve bağımsız denetim kuruluşla-
rını denetleme işleri için görevlendirebilir.
Bunlara mütaallik esaslar 90 ıncı madde gereğince hazırlanacak tüzükle
belirtilir.
DOKUZUNCU BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
A) Siyasi faaliyet yasağı:
Madde 92 - (Mülga:12/6/1997-4274/1 md.)
B) Muaflıklar:
Madde 93 - 1. Kooperatifler, kooperatif birlikleri, kooperatif merkez bir-
likleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği;
a) Birbirlerinden ve ortaklarından aldıkları faiz ve komüsyonlar ile ortak-
larına kefalet etmeleri dolayısiyle bunlardan aldıkları paralar, banka ve Sigor-
ta Muameleleri Vergisinden,
b) Her nevi defterlerin ve anasözleşmelerin tasdiki ve açılış tasdiklerinde
sayfalarının mühürlenmesi her nevi harçtan ve Damga Vergisinden,
c) Kiraya verilmediği veya irat getirmiyen bir cihete tahsis edilmediği müd-
detçe sahip oldukları gayrimenkul mallar üzerinden alınacak her türlü vergiler-
den,
d) Ortakların temlik edecekleri gayrimenkuller her türlü vergi ve harcından,
Muaftır.
e) 13 üncü madde gereğince verilecek bildiri Damga Vergisine, diğer harç ve
resimlere tabi değildir.
2. Gayrimenkullerin irtifak haklarının ve gayrimenkul mükellefiyetinin koo-
peratiflere, kooperatif birliklerine, kooperatif merkez birliklerine, Türkiye
Milli Kooperatifler Birliğine sermaye konulması halinde bunlar Emlak Alım Vergi-
si Kanununun 9 uncu maddesindeki indirimli nispetten,
3. 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 199 sayılı Kanunla değişik 7
nci maddesinin 16 ncı bendindeki esaslar dahilinde Kurumlar Vergisi muaflığın-
dan,
Faydalanırlar.
4. Kooperatifler, kooperatif birlikleri ve kooperatifler merkez birlikleri
faaliyete geçen üst kuruluşlara girmedikleri takdirde, bu maddenin 1 nolu fıkra-
sının (b) bendi ile 2 nolu fıkrasından gayri fıkralarında yazılı muaflıklardan
istifade edemezler.
C) Tanıtma ve eğitim hizmetlerini sağlıyacak fon:
Madde 94 - Kooperatifçiliğin tanıtılması, eğitimi ve organizasyonlarında yol
göstermek, öğütleriyle yönetim ve faaliyetlerine yardımda bulunmak gibi hizmet-
ler için kooperatiflerin yıllık bilançolarına göre hasıl olan müspet gelir gider
farkının % 1'i Ticaret Bakanlığı emrinde bir fona yatırılır.
D) Uyuşmazlıklar, hakem kurulları:
Madde 95 - Kooperatif organları ile kooperatifler, kooperatiflerle bağlı bu-
lundukları kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli
Kooperatifler Birliği arasında iştigal konularına giren hususlardan dolayı çıkan
anlaşmazlıklar, genel hükümler saklı kalmak şartiyle anasözleşmelerinde öngörü-
len hakem kurullarınca da halledilebilir.
4590-1
E) Saklı hükümler:
Madde 96 - 2834 sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu ile
2836 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri Kanunu hükümleri ve 7116 sayılı Kanunun
yapı kooperatiflerine ait hükümleri saklıdır. Şu kadar ki, yukarıda zikredilen
kanunlarda açıklık olmıyan hallerde bu kanun hükümleri uygulanır.
Madde 97 - 2834 ve 2836 sayılı kanunlarla kurulan kooperatif ve kooperatif
birlikleri, kooperatif merkez birlikleri halinde teşkilatlanabilecekleri gibi
Türkiye Milli Kooperatifler Birliğine de girebilirler.
F) Anonim şirket hükümlerine atıf:
Madde 98 - Bu kanunda aksine açıklama olmıyan hususlarda Türk Ticaret Kanu-
nundaki Anonim şirketlere ait hükümler uygulanır.
G) Davaların niteliği ve muhakeme usulü:
Madde 99 - Bu kanunda düzenlenen hususlardan doğan hukuk davaları, tarafla-
rın tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın ticari dava sayılır.
Bu davalarda basit muhakeme usulü uygulanır.
H) Kaldırılan hükümler:
Madde 100 - Türk Ticaret Kanununun kooperatiflere ait 6 ncı faslını teşkil
eden 485 - 502 nci maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır.
İlgili Bakanlık:
Ek Madde 1 - (Ek: 6/10/1988 - 3476/26 md.)
Bu Kanunda geçen Bakanlık isimleri "İlgili bakanlık" olarak değiştirilmiş-
tir.
İlgili bakanlık deyiminden, bu Kanun kapsamındaki tarımsal amaçlı koopera-
tifler ve üst kuruluşları için Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, diğer koope-
ratifler ve üst kuruluşlar için de Sanayi ve Ticaret Bakanlığı anlaşılır.
Cezai sorumluluk:
Ek Madde 2 - (Ek: 6/10/1988 - 3476/26 md.)
1.8 inci maddenin üçüncü fıkrasına, 16 ncı maddenin beşinci fıkrasına,56 ncı
maddenin altıncı fıkrasına, 59 uncu maddenin dördüncü, altıncı, yedinci ve seki-
zinci fıkralarına ve 90 ıncı maddenin beşinci fıkrasına aykırı hareket eden koo-
peratif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri ve memurları fiilin önem ve
mahiyetine göre üç aydan iki yıla kadar hapis ve yüzbin liradan birmilyon liraya
kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar.
2. Genel kurulu olağan toplantıya çağırmayan yönetim kurulu üyeleri ile 2
nci maddenin dördüncü fıkrasına, 8 inci maddenin ikinci fıkrasına, 16 ncı madde-
nin birinci fıkrasına, 66 ncı maddenin ikinci fıkrasına ve 90 ıncı maddenin
üçüncü fıkrasına aykırı hareket eden kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim
kurulu üyeleri fiilin önem ve mahiyetine göre bir aydan altı aya kadar hapis ve
ellibin liradan beşyüzbin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar.
3. 56 ncı maddenin ikinci ve dördüncü fıkralarına, 66 ncı maddeye ve 67 nci
maddeye aykırı hareket eden kooperatif ve üst kuruluşlarının denetim kurulu üye-
leri fiilin önem ve mahiyetine göre bir aydan altı aya kadar hapis ve ellibin
liradan beşyüzbin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar.
4. (Mülga: 12/6/1997-4274/1 md.)
Bu maddede öngörülen hürriyeti bağlayıcı cezalar paraya tahvil edilemez.
İlgili bakanlık, kooperatifler ve üst kuruluşlarının yönetim ve denetim ku-
rulu üyeleri ile memurları hakkında görevlerine ilişkin olarak işledikleri suç-
lardan dolayı açılan kamu davalarına müdahale talebinde bulunabilir.
4590-2
Geçici Hüküm:
Geçici Madde 1 - (24/4/1969 - 1163 sayılı Kanunun kendi numarasız geçici
maddesi olup teselsül için numaralandırılmıştır; Değişik: 16/11/1971 - 1496/1
md.)
Halen kuruluş ve faaliyette bulunan kooperatifler sözleşmelerini üç sene
içinde bu kanun hükümlerine intıbak ettirmek zorundadırlar. Bu hususa riayet
etmiyen kooperatifler dağılmış sayılırlar. Kanunen tasfiye ile vazifelendirilmiş
kimseler tarafından dağılmadan başlıyarak iki ay içinde tasfiyeye geçilmediği
takdirde Ticaret Bakanlığı veya Hazine tarafından mahkemeden tasfiye memuru
atanması istenebilir.
Anasözleşmelerini bu kanuna intıbak ettirmek için kooperatiflerin yapacakla-
rı genel kurullar, olağan genel kurulların usul ve çoğunluğuna göre toplanır ve
karar verilir.
Geçici Madde 2 - (Ek: 8/6/1981 - 2475/2 md. ile gelen geçici md. hükmü olup
madde numarası teselsül ettirilmiştir.)
Bu Kanunun yayımından önce kurulmuş bulunan ve Kamu Kuruluşlarından kredi
alan yapı kooperatiflerinin anasözleşmelerindeki 1163 sayılı Kooparatifler Kanu-
nunun bu Kanunla değişik 52 nci maddesine aykırı hükümler, herhangi bir işlem
yapılmaksızın anılan maddeye göre düzeltilmiş sayılır.
İ) Yürürlüğe girme:
Madde 101 - Bu kanun yayımlandığı tarihten 3 ay sonra yürürlüğe girer.
I) Kanunu yürütecek makam:
Madde 102 - Bu kanun hükümlerini Bakanlar kurulu yürütür.
* *
*
24/4/1969 TARİH VE 1163 SAYILI KANUNA İŞLENEMEYEN HÜKÜMLER:
1 - 6/10/1988 tarihli ve 3476 sayılı Kanunun Geçici Maddeleri:
Geçici Madde 1. - Unvanlı 1 inci maddede belirlenen esasa uymayan koopera-
tifler ve üst kuruluşları, anasözleşme değişikliği yapmak suretiyle unvanlarını
altı ay içinde bu Kanuna uygun hale getirerek tescil ettirmek zorundadırlar.
Bu Kanunun 14 üncü maddesiyle değiştirilen 56 ncı maddenin birinci fıkrası-
nın (2) numaralı bendine göre, aynı türde birden fazla kooperatifte yönetim ku-
rulu üyesi olanlar, Kanunun yürürlüğe girmesini takip eden 3 ay içerisinde bu
üyeliklerinden yalnız birini tercih ederek diğerlerinden ayrılırlar.
Geçici Madde 2. - Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce tüzelkişilik kazanmış
olan kooperatif üst kuruluşları bu Kanun hükümlerine göre kurulmuş sayılır.
Geçici Madde 3. - Halen kurulmuş ve faaliyette bulunan kooperatifler,anasöz-
leşmelerini iki yıl içerisinde bu Kanun hükümlerine intibak ettirmek zorundadır-
lar. Bu hususa riayet etmiyen kooperatifler dağılmış sayılır. Kanunen tasfiye
ile görevlendirilmiş kimseler tarafından dağılmadan başlıyarak iki ay içerisinde
tasfiyeye geçilmediği takdirde, ilgili bakanlık veya Hazine tarafından mahkeme-
den tasfiye memuru atanması istenebilir.
Anasözleşmelerini bu Kanuna intibak ettirmek için kooperatiflerin yapacakla-
rı genel kurullar, olağan genel kurulların usül ve çoğunluğuna göre toplanır ve
karar verirler.
1163 SAYILI KANUNA EK VE DEĞİŞİKLİK GETİREN MEVZUATIN
YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHİNİ GÖSTERİR LİSTE
Kanun Yürürlüğe
No. Farklı tarihte yürürlüğe giren maddeler giriş tarihi
------------ -------------------------------------------- -----------------
1496 - 10/8/1971
2475 - 10/6/1981
3381 - 25/6/1987
3476 Ek 2. maddenin 4 numaralı bendinin ikinci 25/4/1989
fıkrası
Diğer hükümleri 25/10/1988
4274 --- 17/6/1997
1163 SAYILI KANUNDA EK VE DEĞİŞİKLİK YAPAN MEVZUATIN
YÜRÜRLÜKTEN KALDIRDIĞI KANUN VE HÜKÜMLERİ GÖSTERİR LİSTE
Yürürlükten Kaldırılan Yürürlükten Kaldıran Mevzuatın
Kanun veya Kanun Hükümleri Tarih Sayısı Maddesi
----------------------------- --------- ------- ---------
1163 Sayılı Kanunun 92 nci
maddesi ile Ek 2 nci maddesinin
birinci fıkrasının 4 numaralı
bendi 12/6/1997 4274 1
ÿ